Elektroniczny system poboru opłat drogowych – różnice i charakterystyka

Zalety elektronicznego systemu poboru opłat. Przede wszystkim systemy te zapewniają elektroniczna obsługę większości interakcji pomiędzy operatorem, a użytkownikiem drogi, co niewątpliwie zwiększa wygodę samego kierowcy. Zmniejsza to również koszty samego systemu. Jeśli do budowy systemu wykorzystana zostanie sprawdzona technologia, wtedy kierowca nie musi zmieniać swoich przyzwyczajeń za kierowcą. Nie musi zwalniać, ani trzymać się odpowiedniego pasa, by system dobrze naliczył opłatę.

Dodatkowo elektroniczny system opłat gwarantuje sprawiedliwe naliczanie opłat oraz niezawodne egzekwowanie należności. Sprawiedliwe naliczanie opłat oznacza, że użytkownicy płacą wyłącznie za ilość faktycznie pokonanych kilometrów. Opłaty naliczane są w zależności od masy pojazdu, klasy emisji spalin oraz terminu, w którym samochód pokonuje trasę (W Czechach w piątki obowiązuje taryfa niemal o 50% wyższa niż w przypadku pozostałych dni tygodnia).

Elektroniczny system poboru opłat dzieli płatne drogi na odcinki, które wyznaczane są poprzez miejsce wjazdu i zjazdu. W momencie, gdy kierowca wjeżdża na płatny odcinek drogi w pewnym punkcie tego odcinka zostanie mu naliczona opłata za przejazd jego całej długości. Opłata ta naliczana jest z uwzględnieniem długości odcinka, masy pojazdu, liczby osi pojazdu wykorzystywanych podczas jazdy, klasy emisji spalin oraz kilku innych czynników.

Rodzaje elektronicznych systemów poboru opłat drogowych można podzielić na dwie kategorie

– jednopasmowe, które umożliwiają zwiększenie przepustowości na drogach, wyeliminowanie zatorów oraz obniżenie emisji spalin. 

– wielopasmowe systemy poboru opłat w warunkach płynnego ruchu (MLFF). Te drugie działają na bazie różnych technologii oraz w pełni eliminują zatory drogowe pojawiające się przy stacjach poboru opłat. Systemy te bardzo dobrze sprawują się w przypadku złożonej sieci dróg.

Technologie wykorzystywane w elektronicznych systemach poboru opłat.

– Technologia mikrofalowa – DSRC (Dedicated Short Range Communication),

– Systemy pozycjonowania pojazdów (VPS) działające na bazie technologii satelitarnej (GNSS) i mobilnych sieci telekomunikacyjnych (GSM/GPRS)

Główna różnica między systemem mikrofalowym DSRC a satelitarnym GNSS dotyczy sposobu ich działania.

W przypadku DSRC system działa na bazie solidnej infrastruktury, dzięki której obniża się znacznie koszty operacyjne. Stacje poboru opłat, czyli bramy wzniesione nad drogą budowane są w wybranym punkcie każdego płatnego odcinka drogi. W chwili, gdy kierowca przejeżdża pod taka bramą, nawiązywana jest łączność między anteną a jednostką pokładową (OBU), a pojazd zostaje obciążony opłat a za przejazd po całym odcinku. System jest zainstalowany na drodze na stałe, dlatego oprócz naliczania opłat może być też narzędziem do ich egzekwowania.

W przypadku systemu satelitarnego wymagane jednostki pokładowe typu GPS są bardziej skomplikowane, przez co droższe. Wymagają również stałego źródła zasilania. Dane z jednostki pokładowej przesyłane są do systemu centralnego za pośrednictwem sieci telefonii komórkowej co sprawia, że koszty operacyjne systemu znacznie wzrastają.

W Niemczech system poboru opłat oparty jest na systemie GNSS, którego podstawą są drogie i skomplikowane jednostki pokładowe GPS. Te, bezpośrednio w pojeździe naliczają opłaty, a co za tym idzie, muszą mieć duże możliwości przetwarzania i gromadzenia danych. Po obliczeniu wyniki przesyłane są do centralnego systemu za pośrednictwem telefonii komórkowej. Dodatkowo, ponieważ urządzenie pokładowe zawiera informacje dotyczące taryf, ulg itp, muszą być one regularnie aktualizowane. Ponieważ cały przesył informacji oparty jest na telefonii komórkowej, znaczeni wzrastają koszty jego użytkowania. Taki system utrudnia też wprowadzenie paneuropejskiego systemu poboru opłat, gdyż urządzenia te nie byłyby w stanie przechowywać i obsługiwać informacji dotyczących sieci płatnych dróg oraz taryf we wszystkich krajach członkowskich.

Koszt, który musi ponieść kierowca w systemie satelitarnym, to wysoka cena jednostki pokładowej, koszt utrzymania stacji przy poboczach dróg, koszt przesyłu danych oraz koszt związany ze skomplikowaną procedurą utrzymania systemu i egzekwowania należności.

Koszty, z którymi muszą liczyć się kierowcy w przypadku systemu poboru opłat opartego na technologii typu DSRC, to koszt wybudowania i utrzymania bram nad drogami. Koszty związane z urządzeniem pokładowym i transferem danych są w przypadku tego systemu relatywnie niskie. W Austrii, gdzie obowiązuje system DSRC, w trakcie całego cyklu „życia” systemu, wygenerowane koszty jego budowy i utrzymania wynosiły jedynie 9% wygenerowanego zysku.

Zależnie od długości sieci płatnych dróg, system DSRC jest idealnym rozwiązaniem do poboru opłat na autostradach, drogach ekspresowych, a także na głównych drogach drugiej kategorii. W porównaniu z systemem satelitarnym, DSRC jest bardziej niezawodny i dokładny. W kwestiach interoperacyjności czyli działania systemu na terenie całej Europy, DSRC jest obecnie jedyną technologią spełniającą wymagane standardy i warunki techniczne.

Możliwe w zastosowaniu jest również połączenie obu systemów, czyli hybrydowe połączenie GNSS i DSRC, dzięki czemu tam, gdzie jest to możliwe, pozwala na zredukowanie wad obu systemów.