Z przytoczonego we wstępie artykułu jasno wybrzmiewa zasada nieodpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki, będąca zarazem jedną z podstawowych cech spółek kapitałowych. Wyłączenie odpowiedzialności wspólników przesądza również o atrakcyjności tej formy prawnej i jej przewadze nad jednoosobową działalnością gospodarczą, gdzie przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem.
Na wspólnikach spółki z o. o. ciąży przede wszystkim, co podkreśla również literatura, ryzyko gospodarcze związane z wniesionymi do spółki wkładami. Wkłady wniesione przez wspólników do spółki odseparowuje się od ich majątku osobistego, dokonując rozdzielenia na dwie odrębne masy majątkowe. Wierzyciele spółki z o. o., w związku z zasadą nieodpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki, nie mogą sięgać do ich majątku osobistego w celu zaspokojenia swoich roszczeń.
W przepisach przewidziano jednak wyjątki od podstawowej zasady wyrażonej w art. 151 § 4 KSH. W niektórych sytuacjach odpowiedzialność osobista wspólników spółki z o. o. nie zostanie tym samym wyłączona. Poniżej omawiamy wybrane z nich.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji
Pierwszy przypadek, w którym wspólnik spółki z o. o. może ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich, został uregulowany w art. 13 KSH, odnoszącym się do odpowiedzialności spółki kapitałowej w organizacji (a więc nie tylko spółki z o. o., ale i prostej spółki akcyjnej i spółki akcyjnej). Spółka z o. o. w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki, przed rejestracją w KRS – warto zaznajomić się z możliwymi formami prawnymi prowadzenia działalności gospodarczej.
Zgodnie z treścią § 1 za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu.
W § 2 mowa jest natomiast o odpowiedzialności wspólnika albo akcjonariusza spółki kapitałowej w organizacji. Odpowiadają oni solidarnie z ww. podmiotami za zobowiązania spółki, do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów lub akcji.
W przepisie rozróżniono tym samym odpowiedzialność wspólników działających w imieniu spółki (§ 1) od odpowiedzialności wspólników niepodejmujących żadnych osobistych działań na rzecz spółki (§ 2). W pierwszym przypadku taki wspólnik ponosi odpowiedzialność nieograniczoną. Jest to jednak odpowiedzialność solidarna – wraz ze spółką oraz innymi osobami działającymi w jej imieniu. W drugim natomiast przypadku wspólnik odpowiada solidarnie z ww. podmiotami, ale tylko do wartości niewniesionego wkładu.
Odpowiedzialność osób, o których mowa w art. 13 § 1, ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspólników (art. 161 § 3 KSH).
Przeszacowanie aportu w spółce z o. o.
Kolejną sytuację przewidującą odpowiedzialność wspólnika spółki z o. o. reguluje art. 175 KSH. Odnosi się on do przeszacowania wartości wkładów niepieniężnych wniesionych do spółki.
Jeżeli wartość wkładów niepieniężnych została znacznie zawyżona w stosunku do ich wartości zbywczej w dniu zawarcia umowy spółki, wspólnik, który wniósł taki wkład, oraz członkowie zarządu, którzy, wiedząc o tym, zgłosili spółkę do rejestru, zobowiązani są solidarnie wyrównać spółce brakującą wartość.
W przytoczonym przepisie mamy do czynienia z odpowiedzialnością wobec spółki, a nie wobec wierzycieli. Nie jest to także odpowiedzialność o charakterze odszkodowawczym, co odróżnia tę regulację od przedstawionej w art. 292 KSH. Odpowiedzialność ponoszą w tym przypadku nie tylko sami wspólnicy, ale i członkowie zarządu. Jest to odpowiedzialność solidarna, do wysokości wyrównującej różnicę między wartością zbywczą, a tą, jaką przyjęto w umowie spółki.
Odpowiedzialność z art. 175 KSH ma charakter bezwzględny, co wynika bezpośrednio z § 2 tego przepisu. Wspólnicy i członkowie zarządu nie mogą więc zostać zwolnieni ze swojego obowiązku w postaci wyrównania spółce brakującej wartości, czy to w drodze umowy, czy jakiejkolwiek innej czynności prawnej.
Odpowiedzialność za szkodę przy tworzeniu spółki z o. o.
Odpowiedzialność wspólników w spółce z o. o. kształtuje się także na mocy art. 292 KSH, wskazującego, że:
kto, biorąc udział w tworzeniu spółki, wbrew przepisom prawa z winy swojej wyrządził spółce szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia”.
Celem wprowadzenia tej regulacji było zapewnienie ochrony, integralności majątku spółki na etapie jej powstawania. Jest to natomiast przypadek inny niż ten, o którym mowa w art. 13 KSH, ponieważ art. 292 KSH odnosi się do szkód powstałych w majątku spółki, z kolei art. 13 KSH dotyczy odpowiedzialności za zobowiązania spółki w organizacji, a nie za wyrządzoną szkodę.
Jak wspomnieliśmy już powyżej, mamy tu do czynienia z odpowiedzialnością odszkodowawczą w stosunku do spółki. Krąg podmiotów mogących zostać pociągniętych do tej odpowiedzialności jest stosunkowo szeroki, ponieważ ustawodawca ograniczył się jedynie do dość ogólnego wskazania na tych, którzy brali udział w tworzeniu spółki. Takimi podmiotami są zatem zarówno m.in. członkowie zarządu, wspólnicy, jak i prawnicy, czy notariusze.
Do przesłanek odpowiedzialności, o której mowa w tym przepisie, należy: bezprawność działania, zawinienie (wina umyślna lub niedbalstwo), powstanie szkody (dotyczącej spółki), wystąpienie związku przyczynowo-skutkowego.
Zasada nieodpowiedzialności wspólników spółki z o. o.
Obok wyrażonej w art. 151 § 4 KSH zasady braku ponoszenia odpowiedzialności wspólników spółki z o. o. za jej zobowiązania ustawodawca wprowadził również do Kodeksu przepis odnoszący się do odpowiedzialności członków jej zarządu w razie bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce (art. 299 KSH). Mówi on o solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z o. o., do której zostaną oni pociągnięci, gdyby egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.
W orzecznictwie brak jednak w tym zakresie wątpliwości interpretacyjnych, a za podstawę wskazuje się wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2003 r. (IV CKN 1779/00, OSNC 2004/5). Zgodnie ze stanowiskiem SN przepis art. 151 § 4 KSH nie wyłącza odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 KSH.
Oznacza to, że członek zarządu będący jednocześnie wspólnikiem, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 KSH. Jak podkreślono, dla odpowiedzialności tej bez znaczenia pozostaje fakt, czy członkiem zarządu jest wspólnik, czy też osoba niebędąca wspólnikiem.
Analizując powyższe przepisy, możemy zatem zauważyć, że w pewnych sytuacjach wspólnicy spółki z o. o. mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności. Nie zawsze pozostaje ona dlatego w pełni wyłączona, jak z początku sugeruje brzmienie art. 151 § 4 KSH. Wspólnicy, co wynika z omówionych przypadków, mogą odpowiadać zarówno względem wierzycieli spółki, jak również wobec samej spółki. Raz jeszcze sygnalizujemy, że nie są to jednak wszystkie z przewidziane w Kodeksie wyjątki.
