RYCZAŁT – czyli dokładnie co?

Odsłuchaj artykuł

Ten artykuł przeczytasz w 61 minut

Istotą uchwały w powiększonym składzie Sądu Najwyższego w sprawie II PZP 1/14 jest teza „że zapewnienie przez pracodawcę pracownikowi (kierowcy wykonującemu przewozy w międzynarodowym transporcie drogowym) odpowiedniego miejsca do spania w kabinie samochodu ciężarowego, czyli wyposażenie samochodu w odpowiednie urządzenia (leżankę, klimatyzację, ogrzewanie itp.) pozwala na wykorzystanie przez kierowcę w samochodzie dobowego (dziennego) odpoczynku, przy spełnieniu warunków określonych w art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/06; natomiast nie oznacza zapewnienia mu przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia z 2002 r. Taki stan rzeczy uprawnia pracownika do otrzymania od pracodawcy zwrotu kosztów noclegu co najmniej na warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1 lub 2 tego rozporządzenia.” Czyli nałożenie obowiązku wypłaty ryczałtu w wysokości 25% kwoty limitu za nocleg.  Co więcej Sąd Najwyższy w treści uzasadnienia wyraźnie zaznaczył, że kwota ryczałtu nie może być niższa niż określona w rozporządzeniu właściwego ministra wydanego na podstawie Art. 775 § 2 Kodeksu Pracy, czyli obecnie obowiązującego Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (dalej nazywane: Rozporządzeniem), czyli przykładowa stawka za 1 nocleg w danym kraju wynosi:

Kraj

Waluta

Wysokość RYCZAŁTU (czyli 25% kwoty limitu na nocleg

Austria

EUR

32,5

Belgia

EUR

40

Francja

EUR

45

Gruzja

EUR

35

Hiszpania

EUR

40

Litwa

EUR

32,5

Niemcy

EUR

37,5

Rosja

EUR

50

Źródło: Opracowane na podstawie Rozporządzenia

Dla pracodawcy-przewoźnika oznacza, to konsekwencje w postaci występowania możliwości kierowców-pracowników z roszczeniami o wypłatę dodatkowego wynagrodzenia ryczałtowego za noclegi nawet za 3 lata wstecz.
 
RYCZAŁT – ZREDUKUJ RYZYKO NA PRZYSZŁOŚĆ
 
Dość szeroko zostało już omówiona i skomentowana uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12.06.2014  (II PZP 1/14), przesądzająca o możliwości ubiegania się przez kierowców zwrotu ryczałtu za nocleg spędzony w kabinie. Mamy orzeczenie o obowiązku ryczałtu …i co dalej?
Wszyscy zadajemy sobie to pytanie, więc czas na odpowiedzi….
  1. Po pierwsze zabezpiecz przyszłość
Jeżeli do tej pory jeszcze o to nie zadbano, to najwyższy czas. Każdy kierowca przebywający w podróży służbowej ma prawo jako pracownik do diety zwrotu kosztów przejazdów (dojazdów środkami komunikacji miejscowej), noclegów, chyba że pracodawca zapewnił bezpłatny nocleg, i innych niezbędnych a udokumentowanych kosztów.  Uchwała SN (II PZP 1/14) obejmuje swoim zakresem jeden z elementów tych należności – noclegi, w przypadku których Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że kabina nie stanowi bezpłatnego noclegu. Obecnie dieta u większości przedsiębiorców, ze względu na brak odmiennych uregulowań, przysługuje w wysokości diet z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (dalej nazywane: Rozporządzeniem), to jest przykładowo:
 

Kraj

Waluta

Stawka diety

Wysokość RYCZAŁTU (czyli 25% kwoty limitu na nocleg

suma

Austria

EUR

52

32,5

84,5

Belgia

EUR

48

40

88

Francja

EUR

50

45

95

Gruzja

EUR

43

35

78

Hiszpania

EUR

50

40

90

Litwa

EUR

39

32,5

71,5

Niemcy

EUR

49

37,5

86,5

Rosja

EUR

48

50

98

Źródło: Opracowane na podstawie Rozporządzenia

Pracodawca (zgodnie z Art. 775 § 3 Kodeksu pracy) ma natomiast prawo uregulować należności z tytułu diet w ramach wewnątrzzakładowych aktów (regulamin wynagradzania, układ zbiorowy pracy, umowa o pracę) i jedynym ograniczeniem jest wówczas kwota, która od 1.03.2013 wynosi 30 zł (do 28.02.2013 wynosiła 23 zł).
 
Jeżeli więc w wyniku zmiany warunków rozliczania wynagrodzenia dodatkowego z tytułu podróży służbowej wprowadzimy dietę w wysokości 30 zł ( ok. 6,5 euro) i do tego doliczymy ryczałt za nocleg w wysokości określonej Rozporządzeniem to uzyskamy należności w wysokości:
 

Kraj

Waluta

Stawka diety po zmianie *

Wysokość RYCZAŁTU (czyli 25% kwoty limitu na nocleg

suma

Austria

EUR

7,18

32,5

39,68

Belgia

EUR

7,18

40

47,18

Francja

EUR

7,18

45

52,18

Gruzja

EUR

7,18

35

42,18

Hiszpania

EUR

7,18

40

47,18

Litwa

EUR

7,18

32,5

39,68

Niemcy

EUR

7,18

37,5

44,68

Rosja

EUR

7,18

50

57,18

Źródło: opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia

*Kurs przeliczenia zgodnie z Tabela nr 187/A/NBP/2014 z dnia 2014-09-26

Ten zabieg pozwala zminimalizować straty (a w niektórych przypadkach nawet obniżyć kosztu- vide Austria, Hiszpania) wynikające z uchwały Sądu Najwyższego, ale działa tylko od momentu jego wejścia w życie.

 RYCZAŁT –  jak zaradzić?

Środowisko transportowe niepodzielnie wyraża dezaprobatę dla uchwały Sądu Najwyższego z dnia 12.06.2014  (II PZP 1/14), przesądzająca o możliwości ubiegania się przez kierowców zwrotu ryczałtu za nocleg spędzony w kabinie. Co niestety nie ma wpływu na konsekwencje, jakie dla przedsiębiorców – pracodawców ta uchwała powoduje wstecz. Uchwała stanowi jedynie interpretację obowiązujących przepisów a nie ich zmianę, choć sytuacja prawno-finansowa przewoźników na jej skutek uległa drastycznej zmianie, co oznacza, że wbrew zasadzie „lex retro non agit” tym razem prawo działa wstecz.
Dlatego też, poza zwalczaniem skutków tej uchwały na przyszłość, aktualnie bardzo palącym problemem pozostaje odpowiedź na pytanie: jak radzić sobie z roszczeniami za ostatnie 3 lata?
 
Bez wątpienia omawiana uchwała stawia przewoźników – pracodawców w bardzo niekorzystnej sytuacji. Pomimo że w polskim porządku prawnym nie ma instytucji precedensu, ponieważ każda sprawa jest inna i zasługuje na rozpoznanie przez niezawisły sąd, to jednak sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne obserwują i powołują się na orzecznictwo Sądu Najwyższego. Uchwała „siódemkowa” z pewnością spowoduje ujednolicenie orzecznictwa w zakresie orzekania sądów niższych instancji, nie mniej  przewoźnik – pracodawca, wobec którego zostaną wysunięte roszczenia (co jest wysoce prawdopodobne ze strony byłych pracowników, do których argumenty o ciągłości bytu pracodawcy i dobru wspólnym raczej nie trafią) z tytułu należności z tytułu ryczałtu ma tak naprawdę 3 możliwości:
a)       Ugoda pozasądowa
b)      Granie na czas (okres przedawnienia to 3 lata)
c)       Wejście w spór sądowy

Wybór zależy od wielu czynników –poczynając od oceny dokumentów zgromadzonych w sprawie, przez stosunek pracodawcy do problemu aż do sytuacji finansowej firmy. Nie należy z góry się poddawać, tylko w razie sporu sądowego z pracownikiem podjąć polemikę ze stanowiskiem Sądu Najwyższego. Tu rola pełnomocnika jest zbudowanie linii argumentacji opartej na wykazaniu różnic w stanie faktycznym z orzeczenia Sądu Najwyższego a bieżącą sprawą a także przywołanie argumentów podważających uzasadnienie prawne uchwały – przede wszystkim odwołując się do sprzeczności z prawem unijnym (Rozporządzenie (WE) nr 561/2006) i międzynarodowym (umowy AETR) a przy korzystnej wykładni także krajowym (art. Art. 775 § 3 w związku z Art. 775 § 5 Kodeksu pracy). Nie wykluczone jest także powołanie się na nadużycie prawa podmiotowego w celu obrony przed roszczeniami pracownika, jeżeli w sposób oczywisty nie zmierzają do poprawy komfortu pracy ani też warunki noclegowe w kabinie nie uniemożliwiały właściwego wypoczynku w sposób opisany w stanie faktycznym uchwały SN („(…)kabina samochodu gdzie nie było stałej temperatury czy urządzeń sanitarnych,(..) brak odpowiedniej liczby łóżek w stosunku do przebywających tam kierowców, panujący brud i niedobór środków czystości”). Szanse na wygraną w procesie będą uzależnione od wielu czynników i nie ma żadnej gwarancji powodzenia. Są jednak argumenty przeważające za tym, żeby spróbować, ponieważ spór sądowy z pewnością spowoduje koszty (po obu stronach!), ale także pozwoli zyskać na czasie, ponieważ obowiązek zapłaty nie powstaje aż do uprawomocnienia się wyroku. Nie bez znaczenia jest też aspekt psychologiczny – wygrana lub przegrana czy też automatyczna zgoda na ugodę z pracownikiem niewątpliwie wpłynie na decyzji kolegów kierowców.  

Anna Widuch 
Wspólnik Zarządzający/Radca Prawny

 

Autor: Bogumił Paszkiewicz