Bywa, że firma sama zajmuje się logistyką, bywa, że czynności te zleca na zewnątrz. Usługi logistyczne świadczy coraz więcej podmiotów, a mogą być one zorganizowane w różny sposób. Co znaczy zatem, że mamy do czynienia z modelem 1PL, 2PL…5PL?
Spedycja, transport, magazynowanie to tylko niektóre z usług logistycznych. Dochodzą do nich działania pokrewne, wspomagające przepływ dóbr pomiędzy poszczególnymi ogniwami łańcucha dostaw. Jest więc z czego wybierać. W ostatnich latach modele usług logistycznych ulegają zresztą ciągłym modyfikacjom, związanym m.in. z upowszechnianiem cyfrowych technologii, w tym Big Data.
Bazowym rozwiązaniem pozostaje 1PL (First Party Logistics Services Provider), podstawowa forma organizacji logistyki własnej (bez outsourcingu)
Nie ma w nim “wielkiej filozofii”, producent lub eksporter towarów zajmuje się usługami transportowymi i logistycznymi (np. przewóz paczek do klientów), a obsługując wszystkie rodzaje działalności korzysta z własnych działów firmy i własnych środków technicznych, np. samochodów, naczep, magazynów, środków transportu wewnętrznego. Rozwiązanie jest tyleż proste, co bezpieczne, dotyczy zarówno załadowcy, jak i odbiorcy towaru, a operacje tego typu wykorzystują zarówno producenci, handlowcy, jak i dystrybutorzy. 1PL zapewnia pełną kontrolę nad poszczególnymi procesami. Ma też wadę, w czasach wysokiej specjalizacji działanie metodą “Zosi samosi” nie zawsze gwarantuje maksymalną efektywność.
Nieco bardziej “wyrafinowana” jest koncepcja 2PL, formuła, w której producent bądź eksporter towarów zleca na zewnątrz świadczenie usług transportowych i magazynowych dostawcy usług logistycznych
Ma to jednak charakter dość ograniczony, zachowuje on bowiem kontrolę i zarządzanie administracyjne w samej firmie. Zasadniczo, w tym modelu dostawca usług logistycznych jest właścicielem i zarządza własnymi aktywami. Przykładem jest operator, który świadczy usługi wewnątrz firmy, ale również łączy ją z innymi ogniwami łańcucha dostaw. Operator 2PL to np. przewoźnik, realizujący transport na zlecenie klienta, nie oferując jednak zintegrowanych rozwiązań logistycznych.
Dysponujące własną flotą firmy transportowe często specjalizują się w konkretnym segmencie, np. w transporcie morskim lub kolejowym. Faktycznymi dostawcami takich usług są nierzadko przewoźnicy lotniczy czy morscy, np. Maersk czy FEDex.
Bywa też, że dostawca usług logistycznych 2PL wyznaczony do obsługi operacji transportowo-magazynowej, przekazuje usługi dalej (w części lub w całości). Powstaje wówczas tzw. model zewnętrznego dostawcy usług logistycznych (3PL; Third Party Logistics), metoda działania, w której jedną lub kilka funkcji logistycznych zleca się firmie zewnętrznej. Operator 3PL (firma posiadająca zasoby pozwalające na realizację zadań stawianych przez inne firmy na każdym etapie łańcucha logistycznego) świadczy znacznie szerszy zakres usług, a zatem m.in. transport, magazynowanie, co-packing, kompletację … Ilość i rodzaj działań oraz wielkość obszaru objętego działaniem nie są ograniczone.
Typowe funkcje realizowane przez operatorów 3PL to:
– transport, obsługa i przechowywanie ładunków,
– gospodarka magazynowa i dystrybucja
– gama usług dodatkowych np. związanych z monitorowaniem drogi przesyłki, zarządzaniem stanami magazynowymi, obsługą transakcji klientów itp.
Rolą dostawcy jest dobór środków transportu i nadzór wykonawczy, ale samo zaprojektowanie łańcucha dostaw leży po stronie działu logistyki klienta.
Metodę 3PL wdraża najczęściej podmiot, który nie skupia się na logistyce jako głównym obszarze działalności oraz jest firmą przynajmniej średniej wielkości (koszty obsługi logistycznej są na tyle duże, że zatrudnienie firmy trzeciej do realizacji konkretnego procesu staje się opłacalne). Przykładowymi zaletami modelu 3PL są: możliwość skoncentrowania się na innych działaniach przedsiębiorstwa niż te zlecone firmie zewnętrznej, niższe koszty zarządzania i poprawa konkurencyjności cenowej, uwolnienie zasobów (brak konieczności inwestycji w daną funkcję logistyczną), podniesienie poziomu jakości świadczonych usług poprzez wykorzystanie efektu skali i doświadczenia.
Są zalety, są i wady, a wśród nich: mniejsza kontrola nad funkcją realizowaną przez firmę zewnętrzną czy ograniczony kontakt z klientem. Klienci korzystający z jednego lub więcej zewnętrznych dostawców usług logistycznych zwykle zawierają umowę długoterminową. W modelu 3PL mówić możemy zatem o firmach zintegrowanych w ramach jakiegoś systemu, operatorach logistycznych np. DB Schenker, Kuehne+ Nagel czy DSV oraz cześć spedycyjna DHL.
Metodyka 3PL stopniowo ewoluowała w kierunku 4PL (Fourth Party Logistics Services Provider), modelu który pojawił się w drugiej połowie lat 90-tych ubiegłego wieku
Modele 4PL charakteryzują się większą integracją, a klient wskazuje jedynie, co chciałby magazynować, co i dokąd chciałby przetransportować, natomiast to po stronie operatora leży zaprojektowanie całego procesu i zarządzanie nim.
Obecnie na rynku usługodawców logistycznych, obserwuje się wzrost liczby operatorów 4PL, a zatem integratorów łańcucha dostaw. 4PL to w istocie outsourcing usług logistycznych i dlatego przy tej formie współpracy klienci zazwyczaj nie mają własnych działów TSL. Operacje są mocno spersonalizowane, ponieważ projektowane są od początku do końca z uwzględnieniem potrzeb konkretnego odbiorcy. Podmioty zarządzające swoimi łańcuchami logistycznymi, decydują się także na outsourcing funkcji związanych integracją tych łańcuchów, przekazując swoje kompetencje w tym zakresie zewnętrznym operatorom logistycznym 4PL (zjawiska tego typu zainicjowano w sektorze automotive).
Z modelem tego rodzaju mamy do czynienia np. wówczas, gdy producent lub eksporter towarów zleca na zewnątrz obsługę operacyjną transportu, magazynowanie, a także zarządzanie administracyjne samym przedsiębiorstwem. 4PL obejmuje również monitorowanie procesów logistycznych, koordynację działań wzdłuż całego łańcucha dostaw klienta, począwszy od dostawców surowców aż do nabywców (nie tylko na określonym jego odcinku, jak ma to miejsce w przypadku 3PL).
Operator 4PL nie musi przy tym nawet posiadać własnego magazynu czy floty – wystarczy sam fakt koordynacji procesów przy użyciu zasobów innych usługodawców. Grupa operatorów 4PL nie jest jednorodna. Są wśród nich operatorzy, którzy nie posiadają własnej infrastruktury logistycznej, skupiając się przede wszystkim na integracji informacyjnej (a pozostałe usługi outsourcują), z drugiej są globalni operatorzy logistyczni tacy jak UPS czy DHL.
3PL i 4PL to obecnie najczęściej spotykane modele.
Nie można powiedzieć, że integracja na poziomie 4PL jest zawsze lepsza od 3PL. Przy wyborze konkretnego modelu należy wziąć pod uwagę wielkość i skalę działalności firmy, złożoność potrzeb logistycznych, dostępne zasoby, kwalifikacje i wiedzę o rynku. 4PL to po prostu przejście na wyższy poziom, czyli jeszcze głębsze wejście w struktury i procesy logistyczne klienta, aby mógł skoncentrować się na swojej działalności podstawowej – komentują specjaliści z Gefco.
Gefco to operator 4PL, z usług którego korzysta np. Grupa PSA, właściciel takich marek jak Citroen, Peugeot czy amerykański koncern General Motors.
Relatywnie nowym modelem (jego zalążki stworzono już w bieżącej dekadzie) jest 5PL. Łączy upowszechnione wcześniej metody 3PL oraz 4PL, a także kontroluje wszystkie operacje w łańcuchu dostaw przy użyciu technologii informatycznych
Operator 5PL jest dostawcą usług logistycznych, który planuje, organizuje i wdraża rozwiązania logistyczne w imieniu innych podmiotów gospodarczych. Tzw. piąty dostawca usług logistycznych może skonsolidować zapotrzebowanie, negocjuje też stawki z dostawcami usług, takimi jak przewoźnicy, linie lotnicze itp.
Przykład stanowią firmy, które całkowitą funkcjonalność swych działów logistyki przekazały w zarząd firmie obcej. Pojęcie 5PL, pojawiło się przy upowszechnianiu e-commerce. Poza integracją, zarządzaniem i kontrolą łańcucha dostaw firma 5PL w swojej ofercie może mieć takie usługi jak call center czy… płatności internetowe. Przykładem są koordynatorzy wszystkich aspektów e-handlu, świadczący usługi z zakresu tzw. logistyki wielokanałowej, ale też np. odpowiadający za zarządzanie siecią kurierską.
Fot: Still