Zmiany w sprawie eurowiniet. Z czym muszą się liczyć przewoźnicy?

Zwiększenie wykorzystania najczystszych i najbardziej paliwooszczędnych pojazdów sprawi, że transport stanie się bardziej zrównoważony – przekonuje Jernej Vrtovec, słoweński minister infrastruktury i przewodniczący Rady UE.

Wczoraj zaprezentowano główne elementy znowelizowanych przepisów.

Opłaty za odległość i opłaty za czas (winiety)

Opłaty za czas użytkowania infrastruktury (winiety) zostaną stopniowo wycofane w odniesieniu do pojazdów ciężkich na bazowej sieci TEN-T w ciągu 8 lat od wejścia dyrektywy w życie. Państwa członkowskie, które stosują wspólny system winiet (np. porozumienie o eurowiniecie), będą mieć dwa dodatkowe lata na jego adaptację lub przerwanie jego stosowania.

Drogi objęte stopniowym wycofaniem eurowiniety to główne trasy, na których jeździ większość pojazdów użytkowych w tranzycie międzynarodowym. Państwa członkowskie będą mogły nadal stosować winiety na innych częściach swojej sieci dróg.

Zwolnienia z wycofania eurowiniet będą możliwe w należycie uzasadnionych przypadkach, np. gdy gęstość zaludnienia jest niska lub gdy winieta dotyczy tylko jakiegoś odcinka drogi. Wyjątki trzeba będzie uprzednio zgłosić Komisji.

Państwa członkowskie będą też mogły ustanowić hybrydowy system opłat dla pojazdów ciężkich lub niektórych ich typów, łączący przebytą odległość, czas przejazdu oraz oba kryteria różnicujące (nowe: oparte na emisjach CO2 i dotychczasowe: oparte na klasach EURO). Taki system pozwoli na pełne wdrożenie zasad „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci”, a równocześnie da państwom członkowskim niezbędną elastyczność w tworzeniu własnych systemów opłat drogowych.

Utrzymana zostaje jednak podstawowa zasada pobierania opłat: państwa członkowskie zachowają swobodę, by niezależnie od siebie stosować opłaty za odległość i opłaty za czas korzystania względem różnych kategorii pojazdów: pojazdów ciężkich, pojazdów ciężarowych, autokarów i autobusów, lekkich pojazdów dostawczych, lekkich pojazdów użytkowych, mikrobusów i samochodów osobowych. Przykładowo państwo członkowskie może postanowić, że nie będzie nakładać żadnych opłat na autobusy.

Przepisy dotyczące okresów ważności winiet przewidują, że korzystanie z winiet musi być również udostępnione na jeden dzień, tydzień lub 10 dni, lub wszystkie te okresy. Państwa członkowskie mogą jednak ograniczyć korzystanie z winiety jednodniowej wyłącznie do celów tranzytu.

Ekologizacja opłat drogowych

Pojawi się nowe ogólnounijne narzędzie, dzięki któremu opłaty infrastrukturalne i opłaty za korzystanie z infrastruktury pobierane od pojazdów ciężkich będzie można różnicować według emisji CO2. Różnicowanie to opierać się będzie na istniejących normach emisji gazu cieplarnianego.

Początkowo system ten będzie mieć zastosowanie wyłącznie do największych samochodów ciężarowych, ale stopniowo będzie można go rozszerzać na inne typy pojazdów ciężkich.

Tekst wprowadza zabezpieczenia, które mają uniemożliwić dwukrotne wynagradzanie pojazdów hybrydowych i dublowanie kryterium CO2, wykorzystywane w innych instrumentach ustalania opłat za emisję tego gazu.

Opłaty za odległość i za czas użytkowania zróżnicowane według wpływu na środowisko będą mieć zastosowanie do samochodów dostawczych i mikrobusów od 2026 r., tam, gdzie będzie to technicznie możliwe.

Opłata z tytułu kosztów zewnętrznych

Opłata z tytułu kosztów zewnętrznych – za zanieczyszczanie powietrza – stanie się obowiązkowa w odniesieniu do pojazdów ciężkich po 4-letnim okresie przejściowym, tam gdzie stosowane są opłaty za odległość.

Jednak państwa członkowskie będą mogły nie stosować tej opłaty (po uprzednim poinformowaniu Komisji), jeżeli miałaby ona spowodować przekierowanie ruchu i niezamierzone negatywne skutki. To obowiązkowe pobieranie opłat nie będzie w żaden sposób wpływać na decyzje państw członkowskich o stosowaniu opłaty z tytułu kosztów zewnętrznych w odniesieniu do emisji CO2.

Opcjonalne pobieranie opłat

Państwa członkowskie będą przeznaczać wpływy z opcjonalnych opłat z tytułu zatorów komunikacyjnych na rozwiązywanie problemu zatorów lub na ogólny rozwój zrównoważonego transportu i zrównoważonej mobilności. Przepisy szczegółowe wyjaśniają, w jakich przypadkach obowiązek ten uznaje się za spełniony, jeżeli wpływy takie są przydzielane do budżetu ogólnego.

Ponadto nowe przepisy umożliwią państwom członkowskim stosowanie wyższych dopłat (do 50 proc.) do opłat infrastrukturalnych pobieranych na odcinkach dróg, na których dochodzi do największych zatorów, ale muszą się na to zgodzić wszystkie zainteresowane państwa członkowskie.

Dyrektywa przewiduje szereg wyjątków od przepisów o opłatach drogowych, np. dla obecnych umów koncesyjnych, dla osób z niepełnosprawnościami czy dla terenów słabo zaludnionych.

Co dalej?

Wczorajsze głosowanie oznacza, że Rada przyjęła stanowisko w pierwszym czytaniu. Akt musi teraz zostać przyjęty przez Parlament Europejski w drugim czytaniu, a następnie ukaże się w Dzienniku Urzędowym UE.

Dyrektywa wejdzie w życie 20 dni po publikacji. Od momentu wejścia dyrektywy w życie państwa członkowskie będą miały 2 lata na dostosowanie jej przepisów do przepisów krajowych.

Opłaty drogowe podlegają w Unii Europejskiej decyzji krajowej i państwa członkowskie same decydują o ich wprowadzaniu na swoim terytorium. Jeżeli jednak pobierają opłaty, muszą przestrzegać wspólnych przepisów ustanowionych w dyrektywie o eurowiniecie. Wspólne przepisy służą temu, by nakładanie opłat drogowych nie dyskryminowało międzynarodowego ruchu drogowego i nie powodowało zakłóceń konkurencji między przewoźnikami.