Jak rozliczać pracę kierowcy w nocy? Ile powinna trwać jego przerwa śniadaniowa? Poradnik prawnika część 2.

Ten artykuł przeczytasz w 14 minut

W poprzedniej części poradnika opisywane były m.in. zagadnienia związane z przekroczeniem tygodniowego lub dziennego czasu pracy.  W kolejnej części mowa o przerwach, rekompensacie za dyżur i procedurze związanej z utratą karty kierowcy.

Śniadaniowa przerwa kierowcy a czas pracy

Ustawa o czasie pracy kierowców nakłada na pracodawcę obowiązek wprowadzenia 15-minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy, jeśli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.

15-minutowa przerwa śniadaniowa jest częścią przerwy w prowadzeniu pojazdu (45-minutowej lub dzielonej na co najmniej 15 i 30 minut), lub przerwy w pracy (30-minutowej lub 45-minutowej, w zależności od dobowego czasu pracy).

Czas pracy kierowcy – wyłączenia

Co nie wlicza się do czasu pracy kierowców? Odpowiedzi na to pytanie powinniśmy szukać w art. 7 ustawy o czasie pracy kierowców. Za czas pracy kierowcy nie są uznawane:

  • czas dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy,
  • nieusprawiedliwione postoje w czasie prowadzenia pojazdu,
  • dobowy nieprzerwany odpoczynek,
  • przerwa w pracy, o której mowa w art. 16 ust. 1.

To przerwa stosowana w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w przerywanym systemie czasu pracy, która nie może trwać dłużej niż 5 godzin. Jeśli kierowca wykonuje przewozy regularne, a dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin, przepisy zezwalają na przerwę trwającą nie dłużej niż 6 godzin.

Czas pracy kierowcy 2021 – dyżury, pora nocna, godziny nadliczbowe

Rekompensata za dyżur

Dyżur odnosi się do sytuacji, w której kierowca poza normalnymi godzinami pracy pozostaje w gotowości do wykonywania swoich obowiązków wynikających z umowy o pracę, w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

W przypadku kierowców zawodowych dyżur będzie mieć miejsce:

  • Gdy kierowca pozostaje w dyspozycji poza standardowymi i wyznaczonymi godzinami pracy, w zakładzie lub miejscu wskazanym przez pracodawcę,
  • Podczas pracy w załodze, gdy jeden z kierowców oczekuje na prowadzenie pojazdu,
  • Podczas odbywania przerw wymaganych i określonych przez przepisy krajowe oraz unijne i międzynarodowe.

Za każdy dyżur kierowcy należy się rekompensata. W zależności od jego rodzaju może przybierać ona różną formę. Art. 9 ust. 5 ustawy o czasie pracy kierowców wskazuje, że w pierwszym z omawianych przypadków (z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu) kierowcy przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru.

Jeżeli jednak pracodawca nie ma możliwości udzielenia pracownikowi czasu wolnego, wtedy też rekompensatę za dyżur stanowi wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Gdy składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, jest to 60 proc. wynagrodzenia.

W pozostałych dwóch przypadkach, tj. pracy w załodze oraz odbywaniu przerw przeznaczonych na odpoczynek, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty kierowcy wynagrodzenia w wysokości określonej w przepisach o wynagradzaniu, obowiązujących u danego pracodawcy. Nie może być ono niższe niż wysokość połowy wynagrodzenia określonego w ust. 5 (50 proc.). W tych sytuacjach ustawodawca nie przyznał jednak pracodawcy prawa do udzielenia pracownikowi czasu wolnego od pracy.

Pora nocna pracy kierowcy

Pora nocna to okres czterech godzin znajdujących się pomiędzy 00:00 a 07:00. Jest to definicja odnosząca się tylko i wyłącznie do ustalania czasu pracy kierowców (art. 2 ust. 6a ustawy o czasie pracy kierowców). Pracodawca jest zobowiązany do ustalenia okresu pory nocnej w regulaminie pracy, obwieszczeniu bądź układzie zbiorowym pracy.
Art. 21. tej ustawy określa, że jeżeli kierowca wykonuje pracę w powyższej porze nocnej, jego czas pracy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie.

Definicję drugiej pory nocnej zawiera art. 1517 kodeksu pracy. Za porę nocną uznaje on wyznaczone 8 godzin między godziną 21:00 a 7:00, a zatem przykładowo od 21:00 do 5:00. Z pojęciem pory nocnej z kodeksu pracy wiąże się uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia za czas pracy w nocy. Pracownikowi pracującemu w porze nocnej przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę (w roku 2021 minimalne miesięczne wynagrodzenie wynosi 2800 zł brutto). Dodatek ten wylicza się za każdą przepracowaną w porze nocnej godzinę.

Godziny nadliczbowe kierowcy

Pojęcie godzin nadliczbowych nie jest obce kierowcom zawodowym, w szczególności tym, którzy wykonują transport międzynarodowy. Jest to praca wykonywana:

  • ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy,
  • ponad dobowy przedłużony wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego kierowcę systemu i rozkładu czasu pracy.

Pracę w godzinach nadliczbowych dopuszcza się w sytuacji zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia albo usunięcia awarii. Może wynikać ona również ze szczególnych potrzeb pracodawcy, jednak w tym przypadku nie może przekroczyć 260 godzin w roku kalendarzowym, chyba że u pracodawcy obowiązuje wyższy limit określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę.

Podstawę do określenia rekompensaty za godziny nadliczbowe znajdziemy w art. 1511. § 1 kodeksu pracy. Poza normalnym wynagrodzeniem pracownikowi za godziny nadliczbowe przysługuje dodatek w wysokości 50 proc. lub 100 proc. wynagrodzenia.

Drugą dopuszczoną formą rekompensaty jest przyznanie kierowcy czasu wolnego od pracy w tym samym wymiarze, co ilość przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1). Czasu wolnego od pracy udziela pracodawca na wniosek pracownika.

Pracodawca może również sam wybrać tę formę, jednak w takim przypadku musi on udzielić czasu wolnego od pracy najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1,5). Nie może to oczywiście spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.

Jeśli pracownik zdecyduje się na dni wolne od pracy (lub zrobi to pracodawca), nie przysługuje mu wtedy prawo do dodatku pieniężnego.

Przy uwzględnianiu godzin nadliczbowych, należy dokonać podziału na dobowe oraz średniotygodniowe godziny nadliczbowe. Dobowe godziny nadliczbowe nie są zaliczane do godzin średniotygodniowych.

Czas pracy kierowcy 2021 – dowóz do miejsca pracy i przewóz w załodze

Dowożenie kierowcy do miejsca postoju pojazdu

W sytuacji, w której zachodzi konieczność dowiezienia kierowcy do miejsca postoju pojazdu lub powrotu z tego miejsca, czas ten nie jest liczony ani jako odpoczynek, ani jako przerwa, chyba że kierowca przebywa na promie lub w pociągu i ma dostęp do kabiny sypialnej, koi bądź kuszetki. Przepis ten odnosi się do sytuacji, w których pojazd nie znajduje się w miejscu zamieszkania kierowcy lub w centrum operacyjnym pracodawcy, w którym kierowca zwykle pracuje.

Takie przejazdy odbywają się w celu podjęcia przez pracownika pracy, dlatego też nie powinny być traktowane jako przejazdy prywatne. Należy pamiętać o ich wcześniejszym udokumentowaniu przed rozpoczęciem jazdy.

Przewóz w załodze – jak wygląda czas pracy załogi i czas pracy kierowców w podwójnej obsadzie?

Przepisy rozporządzenia regulują przejazd w załodze kilkuosobowej w art. 4 lit. o. O przewozie w załodze kilkuosobowej możemy mówić wtedy, gdy „w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczynku, lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku, w pojeździe przebywa co najmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia pojazdu”. Co najmniej dwie osoby muszą przebywać w pojeździe przez cały czas prowadzenia pojazdu.

Wyjątek stanowi tu jedynie pierwsza godzina od rozpoczęcia jazdy, podczas której obecność innego kierowcy lub kierowców jest fakultatywna.

Kierowca kilkuosobowej załogi w ciągu 30 godzin od zakończenia dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku musi skorzystać z kolejnego dziennego okresu odpoczynku, trwającego co najmniej 9 godzin. Jest to odstępstwo od przepisu mówiącego o obowiązku wykorzystania dziennego okresu odpoczynku, w każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku.

Rozliczenie czasu pracy kierowcy

Ewidencja czasu pracy kierowcy

Art. 25 ustawy o czasie pracy kierowców nakłada na każdego pracodawcę obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców w jednej z 5 wskazanych w tym przepisie form:

  • Zapisów na wykresówkach,
  • Wydrukach danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego,
  • Plikach pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego,
  • Innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności,
  • Rejestru opracowanego na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1–4.

Przy prowadzeniu ewidencji w jednej z powyższych form, pracodawca jest także zobowiązany do prowadzenia indywidualnych kart ewidencji nieobecności pracownika w pracy z podziałem na rodzaj i wymiar.

Ewidencja czasu pracy musi być przechowywana przez okres 3 lat (dla kierowców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę) lub 2 lat (dla kierowców zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych lub dla osób samozatrudnionych).

Odnośnie przestrzegania terminu 3-letniego specjaliści zalecają jednak zachowanie ostrożności. Problem dotyczący tego okresu pojawił się w momencie wprowadzenia pkt. 9b w art. 94 kodeksu pracy, o następującej treści: „Pracodawca jest zobowiązany […] przechowywać dokumentację pracowniczą w sposób gwarantujący zachowanie jej poufności, integralności, kompletności oraz dostępności, w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem przez okres zatrudnienia, a także przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji”.

Stąd też pojawiają się wątpliwości co do tego, czy trzyletni termin przechowywania ewidencji dalej obowiązuje. Naszym zdaniem ustawa ogólna późniejsza nie uchyla ustawy szczególnej wcześniejszej, w związku z tym, nadal obowiązuje 3-letni termin.

Rozporządzenie nr 165/2014 – karta kierowcy i tachografy

Prowadzenie pojazdu z uszkodzonym tachografem

Obowiązek stosowania tachografów wynika z rozporządzenia unijnego nr 165/2014. Muszą być one instalowane i użytkowane w pojazdach przeznaczonych do przewozu drogowego osób lub rzeczy, do których zastosowanie ma rozporządzenie (WE) nr 561/2006.

W sytuacji, w której dojdzie do uszkodzenia tachografu, przepisy wymagają jego naprawy tak szybko, jak pozwalają na to okoliczności. Naprawy dokonuje zatwierdzony instalator lub warsztat.

Naprawy należy dokonać w drodze, jeśli sprowadzenie pojazdu do bazy przedsiębiorstwa transportowego nie jest możliwe w ciągu tygodnia, licząc od dnia uszkodzenia lub wykrycia wadliwego działania.

Podczas wadliwego działania tachografu, kierowca powinien zaznaczać dane pozwalające na jego identyfikację oraz informacje dotyczące różnych okresów aktywności niezarejestrowanych przez tachograf na wykresówce, wykresówkach lub tymczasowej wykresówce dołączanej do wykresówki lub karty kierowcy.

Karta kierowcy – kradzież, zgubienie lub uszkodzenie

Rozporządzenie nr 165/2014 określa także zasady posługiwania się i wydawania karty kierowcy. Jest to imienna karta do tachografów, identyfikująca kierowców oraz umożliwiająca gromadzenie danych dotyczących ich aktywności. Każdy kierowca może posiadać nie więcej niż jedną ważną kartę kierowcy i jest uprawniony do posługiwania się jedynie jego własnym, imiennym dokumentem (art. 27 ust. 2). Jest ona wydawana przez właściwy dla danego państwa organ (w Polsce przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych).

Zasady dotyczące postępowania na wypadek kradzieży, zgubienia lub uszkodzenia karty kierowcy reguluje art. 29.
Karta uszkodzona lub działająca wadliwie – kierowca jest zobowiązany do jej zwrotu do właściwego organu państwa członkowskiego (PWPW), jego normalnego miejsca zamieszkania. Kradzież karty kierowcy musi zostać także formalnie zgłoszona właściwemu organowi państwa, w którym dokonano kradzieży.

Zaginięcie karty – kierowca jest zobowiązany do zgłoszenia tego zdarzenia w drodze formalnego zawiadomienia właściwych organów państwa członkowskiego, które ją wydało oraz właściwych organów państwa członkowskiego, które stanowi normalne miejsce zamieszkania kierowcy, o ile są to różne państwa.

W każdym z powyższych przypadków kierowca musi również w terminie siedmiu dni kalendarzowych wystąpić o kartę zastępczą do właściwych organów w państwie członkowskim swojego normalnego miejsca zamieszkania. Organy te wydają kartę zastępczą w ciągu ośmiu dni roboczych od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie (art. 29 ust. 4).

Przepisy rozporządzenia zezwalają kierowcy na kontynuowanie jazdy bez karty, przez maksymalnie 15 dni kalendarzowych lub w dłuższym okresie, jeśli musi on wrócić do bazy. Winien on jednak wykazać brak możliwości przedstawienia lub użycia karty podczas tego okresu oraz powinien wykonywać wydruki z tachografu na początku i na końcu dziennego okresu pracy, na których musi wpisać swoje dane osobowe oraz zaznaczyć aktywności niezarejestrowane przez tachograf.

Kary nakładane na przedsiębiorców oraz kierowców

Kary za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego

Kary za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego określa art. 92a ustawy o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. Kary te są nakładane na podmioty wykonujące przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego. Wysokość kar pieniężnych za ww. naruszenia wynosi od 50 złotych do 12 tys. złotych za każde naruszenie (ust. 1).

Przedsiębiorca prowadzący pośrednictwo przy przewozie osób z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego podlega karze pieniężnej w wysokości od 5 tys. złotych do 40 tys. złotych za każde naruszenie.

Kary za naruszenia stwierdzone podczas kontroli w przedsiębiorstwie

Zgodnie z art. 92a ust. 5 suma kar pieniężnych za naruszenia obowiązków lub warunków przewozu drogowego, które zostały nałożone podczas kontroli w podmiocie wykonującym przewóz drogowy, nie może przekroczyć:

1) 15 tys. złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej do 10 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;

2) 20 tys. złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej powyżej 10 do 50 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;

3) 25 tys. złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej powyżej 50 do 250 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;

4) 30 tys. złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej większej niż 250 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;

5) 40 tys. złotych – dla podmiotu wykonującego inne czynności związane z przewozem drogowym;

6) 100 tys. złotych – dla przedsiębiorcy prowadzącego pośrednictwo przy przewozie osób.

Kontrola w przedsiębiorstwie a mandat dla kierowcy

Czy kierowca może otrzymać mandat również podczas kontroli w samym przedsiębiorstwie? Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie, należy odwołać się do art. 92 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy o transporcie drogowym.

Zgodnie z jego treścią, kierujący wykonujący przewóz drogowy z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego, podlega karze grzywny w wysokości do 2 tys. złotych. Wykaz tych naruszeń oraz grzywien znajduje się w załączniku nr 1 do ustawy. Możemy zauważyć, że w artykule tym nie określono żadnych wyjątków odnoszących się do miejsca przeprowadzania kontroli. Oznacza to, że przepisy zezwalają na ukaranie kierowcy zarówno podczas samej kontroli drogowej, w czasie prowadzenia pojazdu, jak i podczas kontroli w przedsiębiorstwie.

Fot. Pixabay.Adgery.public domain

Tagi