Zgodnie z konwencją CMR przewoźnik ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w dostawie. Warto jednak rozróżnić okoliczności w jakich doszło do takiego zdarzenia. Od tego bowiem zależą kwestie odszkodowań, jakich może domagać się odbiorca ładunku, a standardowe ubezpieczenie OCPD zabezpiecza przewoźnika tylko w określonych sytuacjach.

Zgodnie z art. 19 Konwencji CMR opóźnienie terminu dostawy zdarza się wtedy, gdy:

– towar nie został dostarczony w umówionym terminie

– lub, o ile nie umówiono terminu, jeżeli faktyczny czas trwania przewozu, uwzględniając okoliczności, a zwłaszcza przy przesyłkach drobnych czas niezbędny dla skompletowania pełnego ładunku w normalnych warunkach przekracza czas, jaki słusznie można przyznać starannym przewoźnikom.

Chodzi oczywiście o podstawienie pojazdu we wskazane miejsce i umożliwienie odebrania towaru, natomiast sam odbiór przesyłki jest już wyłącznie kwestią odbiorcy i ewentualna zwłoka nie obciąża przewoźnika.

Jeśli, zgodnie z ustaleniami, przesyłka ma zostać odebrana na terenie przewoźnika, powinien on powiadomić odbiorcę o możliwości jej odebrania.

Różnica między opóźnieniem w dostawie a nieterminowym podstawieniem pojazdu

Opóźnienie w dostawie, o którym mowa w art. 19 CMR należy odróżnić od nieterminowego podstawienia pojazdu pod załadunek, które nie jest w żaden sposób uregulowane przez konwencję. Nieterminowe podstawienie pojazdu jest objęte ochroną na warunkach specjalnej klauzuli i zostanie omówione w osobnym artykule.

Problem powstanie wówczas, gdy pojazd pod załadunek zostanie podstawiony na tyle późno, że w konsekwencji opóźniona zostanie jego dostawa. Konwencja takiej sytuacji nie reguluje i w każdym przypadku trzeba będzie dokonać indywidualnej oceny.

Podstawa odpowiedzialności

Art. 83. prawa przewozowego

Jeżeli wskutek zwłoki w przewozie powstała szkoda inna niż w przesyłce, przewoźnik jest obowiązany do zapłacenia odszkodowania do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego.
Jeżeli wskutek zwłoki w przewozie powstała również szkoda w przesyłce, odszkodowanie ustalone według przepisów art. 81 przysługuje niezależnie od odszkodowania określonego w ust. 1.

Art. 23 ust. 5 Konwencji CMR

W razie opóźnienia dostawy, jeżeli osoba uprawniona udowodni, że wynikła stąd dla niej szkoda, przewoźnik obowiązany jest zapłacić odszkodowanie, które nie może przewyższyć kwoty przewoźnego.

W razie opóźnienia dostawy możemy mówić o dwóch różnego rodzaju szkodach:

– szkoda inna, niż w przesyłce, która jest skutkiem opóźnienia,

– szkoda w przesyłce – np. zepsucie się środków spożywczych.

Jeśli chodzi o inną szkodę, niż w przesyłce, to:

– prawo przewozowe ogranicza odpowiedzialność do podwójnej kwoty przewoźnego,

– Konwencja CMR do wysokości przewoźnego,

i w zasadzie to załatwia sprawę.

Jeśli natomiast wskutek opóźnienia dojdzie do szkody rzeczowej w samej przesyłce, wówczas w grę wchodzą przepisy ogólne, tak jak za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru.

Przepisy dotyczące odszkodowań z Prawa przewozowego i Konwencji CMR

Przewoźnik nie zawsze odpowiada za szkody

Zgodnie z art. 17 ust. 2 CMR przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności, jeżeli szkoda spowodowana została okolicznościami, których nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec. W szczególności są to:

– wypadek drogowy z wyłącznej winy osoby trzeciej,

– gwałtowne załamanie się pogody na trasie przewozu,

– niezapowiedziane strajki, które miały wpływ na terminowość przewozu,

– niezapowiedziane blokady dróg,

– wojna, zamieszki społeczne

– inne podobne zdarzenia.

Zgodnie z art. 23 ust. 5 CMR, w razie opóźnienia dostawy osoba uprawniona musi udowodnić, że z tego powodu wynikła dla niej szkoda (w praktyce najczęściej jest to odbiorca). W związku z tym obciążenie przewoźnika notą nie może się odbyć z automatu na zasadzie: opóźnienie = odszkodowanie.

Okoliczności, które nie usprawiedliwiają opóźnienia

Zgodnie z art. 17 ust. 3 CMR przewoźnik nie może powoływać się dla zwolnienia się od odpowiedzialności:

– na wady pojazdu, którym się posługuje dla wykonania przewozu,

– na winę osoby lub pracowników osoby, u której pojazd wynajął.

Kary umowne za opóźnienie

Wszelkie kary umowne za opóźnienie w dostawie są nielegalne. Wynika to wprost z treści art. 41 ust. 1 CMR, zgodnie z którym nieważna i pozbawiona mocy jest każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia Konwencji. Skoro w razie opóźnienia winę należy udowodnić, to nie można tego obchodzić za pomocą kar umownych. Jakakolwiek kara umowna za opóźnienie w dostawie bezpośrednio narusza konwencję CMR.

Trzeba jednak pamiętać, o czym wspomnieliśmy na wstępie, że nieterminowe podstawienie pojazdu pod załadunek, to coś zupełnie innego, niż opóźnienie w dostawie i że nie reguluje tego konwencja CMR. W związku z tym ewentualne kary umowne z tego tytułu będą już niestety legalne.

Obowiązek pisemnego zastrzeżenia i rażące niedbalstwo

Opóźnienie dostawy może stanowić podstawę do odszkodowania tylko wówczas, gdy zastrzeżenie zostało skierowane na piśmie w terminie 21 dni od dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy (mówi o tym art. 30 ust. 3 CMR). Termin ten jest niezależny od okresu przedawnienia roszczeń. Brak pisemnego zastrzeżenia uniemożliwia uprawnionemu dochodzenie roszczeń.

Przewoźnik nie ma prawa korzystać przepisów Konwencji, które wyłączają lub ograniczają jego odpowiedzialność albo które przenoszą na drugą stronę ciężar dowodu, jeżeli szkoda powstała wskutek:

– złego zamiaru przewoźnika lub

– jego niedbalstwa (które według prawa obowiązującego w miejscu prowadzenia sprawy sądowej uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem).

Kwestię tę reguluje art. 29 ust. 1 CMR.

To samo postanowienie stosuje się, jeżeli złego zamiaru lub niedbalstwa dopuszczają się pracownicy przewoźnika lub jakiekolwiek inne osoby, do których usług odwołuje się on dla wykonania przewozu.

Przed czym chroni klauzula opóźnienia terminu dostawy?

Napisaliśmy, że z opóźnieniem w dostawie związane są dwa rodzaje szkód:

– szkody rzeczowe w przesyłce,

– szkody finansowe (inne szkody niż w przesyłce).

Szkoda w przesyłce pokryta jest zawsze w ramach zakresu podstawowego OCPD. Z klauzuli, o której mowa, pokrywane są szkody finansowe, powstałe w wyniku opóźnienia w dostawie. I dlatego warto ją mieć.

Foto: Pixabay/Jaume Jaquet

Klauzula opóźnienia terminu dostawy. Dlaczego warto ją mieć?