Wejście ustawy w życie oznacza, że przedsiębiorcy, także z branży transportowej, są zobowiązani do wdrożenia procedury określającej w jaki sposób można w danym podmiocie dokonywać zgłoszenia naruszenia prawa – w tym zgłoszenia w zakresie bezpieczeństwa transportu oraz wprowadzającej mechanizmy ochrony dla osób dokonujących takiego zgłoszenia– tj. sygnalistów.
Ustawa przewiduje dwojakiego rodzaju zgłoszenia – zewnętrzne i wewnętrzne oraz ujawnienie publiczne. To sygnalista będzie dokonywał wyboru kanału zgłoszenia – czy skorzysta z rozwiązań oferowanych przez przedsiębiorcę (kanał wewnętrzny), czy skorzysta z kanału zewnętrznego i dokona zgłoszenia bezpośrednio do Rzecznika Praw Obywatelskich albo innego organu publicznego (co będzie możliwe od 25 grudnia 2024 roku), czy też dokona ujawnienia publicznego. Sygnalista może wybierać kolejność zgłoszeń, nie jest obowiązkowe dokonanie zgłoszenia wewnętrznego przed zewnętrznym. Nie co inaczej sytuacja wygląda przy ujawnieniu publicznym, przez które należy rozumieć podanie informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej. W przypadku ujawnienia publicznego, sygnalista korzysta z ochrony, po spełnieniu określonych w ustawie przesłanek.
Obowiązek ustanowienia procedury wewnętrznej [DOWIEDZ SIĘ WIECEJ I SPRAWDŹ PRZYGOTOWANE PRZEZ NAS PAKIETY], której jednym z obligatoryjnych elementów jest opisanie kanału, za pomocą którego możliwe jest dokonywanie zgłoszeń, nałożony został na podmioty prawne:
- na rzecz których pracę wykonuje co najmniej 50 osób. Do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prywatnego wlicza się pracowników w przeliczeniu na pełne etaty lub osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umów cywilnoprawnych), jeżeli te osoby nie występują w roli „pracodawców” w związku z wykonywanymi czynnościami; stan zatrudnienia należy liczyć na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku;
- podmioty wykonujące działalność z zakresu usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, ochrony środowiska i bezpieczeństwa transportu – bez względu na liczbę osób wykonujących pracę na rzecz tego podmiotu.
Fakultatywnego wdrożenia wewnętrznego kanału zgłaszania nieprawidłowości mogą dokonać podmioty, na rzecz którego pracę wykonuje mniej niż 50 osób. Co istotne osoby wykonujące pracę zarobkową na rzecz tych podmiotów już od 25 grudnia 2024 roku będą mogły dokonywać zgłoszenia zewnętrznego do Rzecznika Praw Obywatelskich lub właściwego do rozpoznania zgłoszenia organu publicznego.
Próg zatrudnienia nie ma zastosowania do podmiotów, które są zobowiązane wdrożyć procedurę zgłaszania naruszeń prawa na podstawie osobnych przepisów. Chodzi m.in. o podmioty, które wykonują działalność w zakresie bezpieczeństwa transportu, objętego zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/1937 z 23 października 2019 r. w załączniku w części I B i II.
Wymienione w załączniku akty prawne dot. bezpieczeństwa transportu to:
a. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 376/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym oraz podejmowanych w związku z nimi działań następczych, zmiany rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 996/2010 oraz uchylenia dyrektywy 2003/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzeń Komisji (WE) nr 1321/2007 i (WE) nr 1330/2007;
b. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/54/UE z dnia 20 listopada 2013 r. dotycząca pewnych obowiązków państwa bandery w zakresie zgodności z Konwencją o pracy na morzu z 2006 r. oraz jej egzekwowania;
c. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/16/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie kontroli przeprowadzanej przez państwo portu.
Analiza przywołanych aktów prawa unijnego prowadzi do wniosku, że podmiotami zobowiązanymi do wykonywania obowiązków płynących z ich treści, a tym samym wykonującymi działalność z zakresu bezpieczeństwa transportu, są m. in. firmy transportowe dostarczające wyroby lotnicze lub zatrudniające osoby (lub korzystające z usług osób), które z kolei są zobowiązane do zgłaszania określonych zdarzeń – np. wypadku.
Wymienione akty prawa unijnego znajdują zastosowanie do statków morskich o polskiej przynależności, przeznaczonych lub używanych do prowadzenia działalności gospodarczej, statków morskich o obcej przynależności, które znajdują się na polskich morskich wodach wewnętrznych lub na polskim morzu terytorialnym w zakresie określonych przepisów zawartych w ustawie z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim, statków pasażerskich typu ro-ro i szybkich statków pasażerskich o obcej przynależności w zakresie dotyczącym przeprowadzania inspekcji w trakcie uprawiania żeglugi na linii regularnej poza polskimi obszarami morskimi oraz statków żeglugi śródlądowej uprawiających żeglugę na wodach morskich, stałych platform wiertniczych, morskiej farmy wiatrowej i zespołu urządzeń służących do wyprowadzenia mocy w rozumieniu art. 3 pkt 13 ustawy z dnia 17 grudnia 2020 r. o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych.
Prowadzi to do wniosku, że w branży transportowej będziemy mieć sytuacje, w których – w głównej mierze będą to firmy z branży transportu lotniczego i morskiego są zobowiązane do wdrożenia wewnętrznej procedury zgłaszania nieprawidłowości bez względu na liczbę osób wykonujących na ich rzecz pracę zarobkową. Drugą grupę stanowić będą firmy transportowe zatrudniają co najmniej 50 osób wykonujących pracę które, bez względu na to w jakiej konkretnie dziedzinie transportu prowadzą swoją działalność, z uwagi na stan zatrudnienia będę zobowiązane do wdrożenia wewnętrznej procedury.
Trudna kondycja firm z branży transportowej nie będzie ułatwiała wprowadzenia rozwiązań wymaganych przepisami ustawy, warto jednak zaznaczyć, że wdrożenie przepisów ustawy o ochronie sygnalistów przyniesie wiele korzyści, gdyż przedsiębiorstwa, które zaimplementują systemy zgłaszania nieprawidłowości, będą w stanie szybciej identyfikować i korygować naruszenia prawa, co zminimalizuje ryzyko nałożenia sankcji oraz zwiększy przejrzystość i zgodność działań z obowiązującymi regulacjami prawnymi.
Autorzy:
Marzena Rosler-Borakiewicz
https://www.filipiakbabicz.com/zespol/marzena-rosler-borakiewicz/
Artur Dubelt
https://www.filipiakbabicz.com/zespol/artur-dubelt/
