Transport i logistyka świeżych artykułów spożywczych – jakie wymagania stawia się przewoźnikom? Cz. 1

Transport żywności rządzi się swoimi prawami. Dotyczy to zwłaszcza produktów świeżych, jak i tych które wymagają kontrolowanej temperatury. To, w jaki sposób producenci i dystrybutorzy dobierają opakowania transportowe, a także jak składują i transportują towary ma znaczący wpływ na zachowanie przez towary cech organoleptycznych i fizykochemicznych.

Produkty świeże wymagają specjalnego traktowania, a transport takich produktów wiąże się z koniecznością posiadania dodatkowych dokumentów (m.in. decyzja o dopuszczeniu pojazdu do przewozu żywności; świadectwo o dezynfekcji pojazdu czy wydruk pomiaru temperatury), co wynika z Konwencji ATP.

Większość firm świadczących usługi związane z magazynowaniem i transportem oferuje dostawy ekspresowe (w ciągu 24 godzin od zamówienia), jak też wiele innych czynności. – Przechowujemy towar na życzenie kontrahenta przez określony czas we właściwych warunkach temperaturowych, a następnie dystrybuujemy do odbiorcy finalnego – usłyszeliśmy w Green Factory Logistics.

Operator świadczy m.in. usługi związane z zachowaniem temperatury od +2 do +6 stopni przez cały czas realizacji zlecenia, a zakres usług obejmuje nie tylko krótko i długoterminowe magazynowanie towarów, ale również tworzenie palet mieszanych, opakowywanie, przepakowywanie (kompletacja), metkowanie, etykietowanie, zarządzanie obiegiem pustych nośników, kontrolę ilościową i jakościową towaru. To dziś dosyć typowy model biznesowy.

Podobny zakres zadań realizuje np. Fresh Logistics. Poza oddaniem do dyspozycji klientów ok. 40 tys. m kw powierzchni magazynowej z kontrolowaną temperaturą, proponuje kompleksową obsługę logistyczną wraz z dystrybucją (krajową i międzynarodową).

Współpraca załadowcy z dostawcą dotyczy m.in. doboru optymalnych środków transportu, a także opakowań

W logistyce produktów świeżych królują wprawdzie nadal drewniane skrzynie i palety, jednak uczestnicy rynku coraz częściej decydują się na wybór bardziej praktycznych opakowań, np. wykonanych z tworzywa sztucznego.

Pojemniki mają znaczenie praktycznie na każdym etapie łańcucha dostaw produktów świeżych. Widać to np. na przykładzie czynności wykonywanych w gospodarstwach sadowniczych. Owoce trafiają najpierw do specjalnych pojemników, zbieraczy. Następnie są umieszczane w skrzyniach paletowych, a później transportowane do chłodni. W komorze chłodniczej są składowane w skrzyniach i skrzyniopaletach potrafiących zapewnić wentylację i utrzymać świeżość owoców przez długi czas.

Prawo mówi jasno, że artykuły bez opakowań jednostkowych oraz takie, których opakowania bezpośrednio nie zapewniają ochrony przed zanieczyszczeniem lub pogorszeniem jakości zdrowotnej muszą być przewożone w szczelnych opakowaniach zbiorczych lub odpowiednich pojemnikach transportowych. Skrzyniopalety, pojemniki plastikowe, wózki termiczne, pokrowce termoizolacyjne to tylko niektóre z nich. Załadowca musi być na to przygotowany.

W ostatnich latach pojawiły się nowe oczekiwania np. co do palet. Klienci przekonują się do nowych materiałów. To wynika z cech produktów, np. palety czy pojemniki z tworzywa sztucznego są higieniczne, nie wchłaniają wody oraz wilgoci, są bardziej odporne na uderzenia oraz na niekorzystne warunki atmosferyczne, a ich żywotność jest o wiele dłuższa niż wykonanych z drewna.

W przypadku opakowań do transportu artykułów spożywczych konieczne jest posiadanie przez opakowania stosownego atestu. Wyróżnikiem logistyki artykułów spożywczych jest tak zwany “zimny łańcuch”, czyli zachowanie kontrolowanych warunków temperaturowych.

W DHL Global Forwarding podkreślają, że szczególnie wymagająca jest współpraca przewoźnika/ operatora logistycznego z producentem: produktów mlecznych; świeżych owoców i warzyw; świeżego i mrożonego mięsa i ryb, a także mrożonek i lodów. W każdym przypadku kluczem jest monitorowanie warunków panujących wewnątrz magazynu, jak również w ładowni środka transportu (temperatura, wilgotność, wstrząsy i światło), jak również odpowiednie zabezpieczenie ładunków.

Usługa Foodservice obejmuje transport lądowy dla żywności w Europie. Wśród cech i zalet wymieniane są:
-transport schłodzonych i mrożonych produktów oraz mięsa
-transport żywności specjalistycznymi i odpowiednimi cysternami, wagonami – cysternami
-konwencjonalny fracht kolejowy, przechowywanie w warunkach suchych i chłodniczych (plandeki i połączone usługi transportowe)
-wyposażenie zgodne z wymogami produktów: ciężarówki-chłodnia i ciężarówki – zamrażarki, dwupokładowe i z barierą izolacyjną, z rejestrem temperatury

DHL Perishable Logistics to z kolei międzynarodowy transport ładunków krytycznych pod względem czasu (aby zapewnić odpowiednie warunki i zgodność dla produktów nietrwałych, np. kwiatów, owoców, warzyw, serów, wędlin, świeżego mięsa i ryb w całym łańcuchu dostaw).

Organizator takich przewozów dba m.in. o
-przygotowywanie dokumentów i formalności celnych
-priorytetowy przydział miejsca
-priorytetową obsługę (w miejscu pochodzenia i przeznaczenia)
-kontrolę temperatury, ilości i szkód w transporcie
-inspekcje sanitarne i kontrole jakości

Przepisy wymagają zachowania odpowiedniej temperatury w całym łańcuchu dostaw. Rozwiązania techniczne, które to zapewniają, to wydzielone magazyny na lotniskach, specjalne procedury handlingowe oraz oznakowania na opakowaniach. Przesyłki wymagające utrzymania określonej temperatury mają pierwszeństwo w obsłudze, np. jako ostatnie podjeżdżają pod samolot na załadunek (“last in”) i jako pierwsze są rozładowywane (“first out”), po czym natychmiast są dowożone do magazynu – chłodni. Do ich obsługi jest dedykowany personel, a wewnątrz opakowań umieszczane są czujniki temperatury.

Transport towarów wrażliwych w największym uproszczeniu możemy podzielić na serwis pasywnego i aktywnego utrzymania temperatury

Istotą pierwszego jest klimatyzowana przestrzeń ładowna w samolotach i samochodach dowożących towary. Rozwiązaniem wartym polecenia są dodatkowe zabezpieczenia w postaci koców termicznych. Serwisy aktywnego utrzymania temperatury to przede wszystkim kontenery chłodnicze. W zależności od natury przesyłki, ale także kraju przeznaczenia i temperatur w nim panujących, następuje dobór właściwego kontenera. Może to być kontener typu refrigerated bądź cool & heat, mający także możliwość grzania.

Coraz więcej kontenerów posiada możliwość wydruku wskazań temperaturowych, dzięki czemu można dostarczyć klientowi szczegółowy raport na ten temat, o temperaturze występującej podczas całego czasu trwania usługi logistycznej. Przesyłki są specjalnie oznakowane, tak aby w procesie fizycznej obsługi towaru, agent handlingowy czy przewoźnik wiedzieli w jaki sposób należy ją procesować.

Często pojawia się pytanie: co zrobić z towarem, w stosunku do którego stwierdzono “przerwanie zimnego łańcucha”?  Czy jest on bezwzględnie dyskwalifikowany pod względem dalszego obrotu?

Jednoznacznej odpowiedzi nie ma, operatorzy zgodnie twierdzą, że wszystko zależy od wrażliwości konkretnego towaru, a to zawsze określa producent. Również producent, na podstawie wydruków i raportów temperatury sprawdza, czy towar był narażony na zbyt niską bądź zbyt wysoką temperaturę. Jeśli taki fakt zostanie stwierdzony, producent decyduje czy towar musi być zutylizowany, czy też może być wprowadzony do obrotu, ale np. z krótszą datą przydatności do spożycia.

Wielu przewoźników przyznaje, że przed podpisaniem kontraktu, załadowcy pytają przewoźnika o rodzaj posiadanych certyfikatów

Certyfikatów, związanych z branżą transportową, jest kilkanaście. Niektóre dotyczą wąskiej, wyspecjalizowanej działalności, np. ISO 22000 (Food Safety Management System) bezpieczeństwa żywności. Inne oceniają kondycję i wiarygodność przewoźników. Są wśród nich: ISO 28000, TAPA TSR, czy TCC Elite.