Porozumienie wyjątkowe w sprawie stosowania wyjątków od ustawodawstwa w zakresie oddelegowania

Krótko o wyjątkach…

W tym miejscu przypomnijmy również, że same przepisy o unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (art. 12 i art. 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dalej jako: rozporządzenie 883/2004) przewidują wyjątki od zasady podlegania pracownika delegowanego ubezpieczeniom społecznym w państwie wykonywania pracy.

Stosownie do art. 12 rozporządzenia 883/2004 osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę.

Co to oznacza?

Oznacza to, że o delegowaniu na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, które stanowi wyjątek od ogólnej zasady miejsca wykonywania pracy, możemy mówić w dużym uproszczeniu w przypadku spełnienia następujących warunków:

• okres delegowania pracownika nie będzie przekraczał 24 miesięcy,
• przedsiębiorstwo delegujące prowadzi tzw. znaczącą działalność w państwie, w którym ma swoją stałą siedzibę,
• utrzymywanie tzw. bezpośredni związek pomiędzy pracownikiem delegowanym, a jego pracodawcą przez cały okres delegowania,
• nie może dochodzić do zastępowania pracowników delegowanych.

Dodatkowo, konieczne jest przy tym, aby pracownik przez co najmniej miesiąc podlegał ubezpieczeniom społecznym w kraju wysyłającym. Podkreślenia wymaga w tym miejscu to, że sam tytuł ubezpieczenia może być dowolny. Ubezpieczenie może więc dotyczyć zatrudnienia u dowolnego pracodawcy w państwie wysyłającym, nie musi to być więc pracodawca delegujący.

Co to jest porozumienie wyjątkowe?

Porozumienie wyjątkowe zostało uregulowane w art. 16 rozporządzenia 883/2004, który przewiduje, że właściwe władze dwóch lub kilku państw członkowskich mogą zawrzeć porozumienie ustanawiające w interesie konkretnej osoby lub pewnej kategorii osób wyjątki od zasad przewidzianych w art. 11 do 15 tego rozporządzenia. Oznacza to, że porozumienie wyjątkowe znajdzie więc zastosowanie w przypadku pracodawcy, który zamierza oddelegować pracowników do pracy w innym kraju członkowskim UE nie spełniając przy tym warunków zachowania polskiego ustawodawstwa delegowanych pracowników. W szczególności może to więc dotyczyć przedłużenia okresu delegowania poza okres 24-miesięczny, o którym mowa była powyżej.

Dla przykładu wskażmy na sytuację, w której pracodawca oddelegowuje pracownika do pracy w innym państwie członkowskim, a w toku oddelegowania okazuje się, że jest niezbędnym aby pracownik pozostał w miejscu świadczenia pracy przez okres 35 miesięcy. W tej sytuacji pracodawca może wystąpić z wnioskiem o zawarcie porozumienia wyjątkowego. W przypadku jednak braku zgody na zawarcie takiego porozumienia po upływie tych 35 miesięcy pracownik będzie podlegał przepisom kraju przyjmującego.

Co wymaga podkreślenia, porozumienie wyjątkowe może zostać zawarte wyłącznie w interesie danej osoby lub kategorii osób. W takim przypadku więc, same udogodnienia administracyjne nie mogą stanowić jedynego powodu zawarcia porozumienia, a konieczne jest wystąpienie nadrzędnego interesu danej osoby.
Jeszcze w odniesieniu do samej zasady nadrzędności interesu ubezpieczonego wskazać należy, że już jako interes ubezpieczonego powinno być rozpatrywane unikanie sytuacji w której dochodziłoby do pomieszania jego składek i zobowiązań. Sytuacja ta natomiast wystąpiłaby w przypadku zmiany ustawodawstwa w zakresie ubezpieczenia społecznego.

Tryb zawierania porozumienia wyjątkowego

Porozumienie wyjątkowe zawierane jest pomiędzy polską instytucją ubezpieczeniową (ZUS-em) a instytucją ubezpieczeniową z innego państwa zaangażowanego.
Wniosek o zawarcie porozumienia wyjątkowego jest rozpatrywany przez oddelegowany do tego Oddział ZUS w Kielcach.

We wniosku o zawarcie porozumienia wyjątkowego należy podać podstawowe informacje takie jak m.in. nazwa firmy, dane rejestrowe, dane pracownika, należy wskazać również wnioskowany okres na jaki ma zostać zawarte porozumienie wyjątkowe oraz informację, czy pracownik wyraża zgodę na utrzymanie stosowania polskiego ustawodawstwa. Dodatkowo, należy również wskazać powód złożenia wniosku. Ponadto, we wniosku należy podać bardziej szczegółowe dane np. w jakim zakresie przedsiębiorstwo pracodawcy prowadzi działalność w Polsce i za granicą.

Złożenie wniosku skutkuje wystąpieniem ZUSu do odpowiedniego organu drugiej strony z prośbą o wyrażenie zgody na zawarcie porozumienia wyjątkowego. Wystosowanie takiej prośby nie jest oczywiście automatycznie równoznaczne z uzyskaniem zgody.

Podkreślenia wymaga jeszcze, że polski ZUS jedynie występuje z wnioskiem o wyrażenie przez instytucję innego państwa członkowskiego zgody na utrzymanie stosowania polskich przepisów w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Wobec tego, to nie Oddział ZUS w Kielcach wydaje zgodę na zawarcie porozumienia wyjątkowego. Zgodę wydaje, bądź też jej odmawia instytucja zagraniczna, wobec czego tylko od jej oceny stanu faktycznego zależy to jak ostatecznie sprawa zostanie rozpatrzona.

r.pr. Katarzyna Węglarz