Odsłuchaj ten artykuł
Sądy wydają rozbieżne wyroki, bo wciąż brakuje przepisów ws. ryczałtów za nocleg w kabinie
Ten artykuł przeczytasz w 5 minut
Trybunał Konstytucyjny już dawno rozstrzygnął kwestię uprawnień, jakie przysługują kierowcom w transporcie międzynarodowym. Niestety wciąż nie ma żadnej regulacji dotyczącej świadczeń jakie im się należą. Rezultatem tego jest duża rozbieżność w orzeczeniach sądów i brak konkretnych przepisów na płaszczyźnie polskiego prawa, które regulowałyby kwestie ryczałtów.
Przypomnijmy, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 listopada 2016 r. (sygn. akt K 11/15) uznał, że stosowanie przepisów o świadczeniach z tytułu podróży służbowych dla urzędników administracji państwowej w zakresie, w jakim znajdują zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.
Trybunał Konstytucyjny zauważa, że:
stosowanie tak wadliwie skonstruowanej normy doprowadziło do braku jednolitej wykładni – co spowodowało z kolei naruszenie zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Żadna ze stron stosunku pracy nie była bowiem w stanie przewidzieć skutków swoich działań. Pracodawca wyposażający posiadane pojazdy w miejsce do spania o wysokim standardzie nie ma pewności – wobec niejasności przepisów i rozbieżności w praktyce ich stosowania – czy dzięki temu zwalnia się z obowiązku przewidzianego w § 16 ust. 1-2 Rozporządzenia MPIPS z 2013 r. (§ 9 ust. 1-2 rozporządzenia MPIPS z 2002 r.), zapewniając pracownikowi bezpłatny nocleg.
Z kolei pracownik odbywający zagraniczną podróż służbową, który rezygnuje z noclegu hotelowego i decyduje się na nocny odpoczynek w kabinie samochodu, nie jest w stanie ocenić czy obowiązujące przepisy uprawniają go do wypłaty ryczałtu przewidzianego w § 16 ust. 2, czy też odbył właśnie „bezpłatny nocleg” w rozumieniu § 16 ust. 4 Rozporządzenia.
Z tych samych względów utrudnione jest odpowiednie ukształtowanie treści umów o pracę, układów zbiorowych pracy i regulaminów wynagradzania, a także należyte reprezentowanie interesów pracowniczych przez związki zawodowe.
Z kolei Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajął stanowisko (w wyroku C 102/16), że nawet najnowocześniej wyposażona kabina nie zwalnia pracodawcy z obowiązku udzielenia kierowcy tygodniowego odpoczynku poza pojazdem.
Jak można zauważyć, rozbieżność zdań pojawia się nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie.
Sąd Najwyższy zajął stanowisko ws. spania w kabinie
Sąd Najwyższy zauważając potrzebę uregulowania spornych kwestii tak, aby odpowiadały polskim i europejskim wymaganiom, 26 października 2017 r. podjął uchwałę w składzie siedmiu sędziów w sprawie ryczałtów dla kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym. Uchwała stanowi, że:
Ryczałt za nocleg w podróży służbowej kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym może zostać określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 775 § 3 k.p.) poniżej 25% limitu, o którym mowa w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r.
Dodatkowo Sąd Najwyższy zauważył, że wykorzystanie konstrukcji podróży służbowej wobec kierowców jest problematyczne. Do tego samego zbioru zostają bowiem zaliczone osoby, które sporadycznie i permanentnie przebywają poza domem. Mimo występujących różnic mają być one rozliczane na tych samych zasadach. W tym kontekście trzeba wspomnieć o jeszcze jednym czynniku.
Sytuacja kierowców w transporcie międzynarodowym nie przystaje do mechanizmu rozliczenia noclegu przewidzianego w § 9 rozporządzenia wykonawczego. Przepis ten zakłada, że pracownik skorzysta z noclegu w warunkach hotelowych, a pracodawca zwróci mu jego koszt. Na wypadek „nieprzedłożenia rachunku za nocleg” pracownikowi przysługuje ryczałt w wysokości 25 proc. limitu. Pracodawca może uwolnić się od ponoszenia kosztów, jeśli zapewni pracownikowi bezpłatny nocleg. Nie sprawdza się jednak w przypadku kierowców w transporcie międzynarodowym, ponieważ Sąd Najwyższy przesądził ostatecznie, że zapewnienie pracownikowi – kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym, nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia.
Ryczałty za noclegi – tylko uzupełnienie prawa rozwiąże problem
Motywując wydanie uchwały Sąd Najwyższy sygnalizuje, iż ustawodawca, unikając klarownej i racjonalnej regulacji prawnej, wyzwala wątpliwości i rozbieżności interpretacyjne. Ze społecznego punktu widzenia zrozumiałe jest powszechnie wyrażane niezadowolenie przewoźników, którzy mają obowiązek wypłacania ryczałtu za nocleg, mimo, że kierowcy spędzają go w kabinie samochodu, ponosząc znikome koszty. Z drugiej jednak strony, ci sami pracodawcy z reguły nie podejmują starań zmierzających do zapewnienia zatrudnionym bezpłatnego noclegu, a tym samym akceptują stan patologiczny, polegający na wielotygodniowym nocowaniu kierowców w warunkach uniemożliwiających rzeczywisty wypoczynek.
W świetle przedstawionych poglądów Sąd Najwyższy wskazuje, że wydanie tej konkretnej uchwały ma na celu uświadomienie złożoności problemu i wykazanie nieadekwatności obowiązujących przepisów. Sąd Najwyższy zaznacza też, że w ramach przyznanych mu kompetencji, nie jest władny rozwiązać problemu w ujęciu legislacyjnym – w tym zakresie wyłącznie uprawnionym jest prawodawca.
Dlatego mimo iż każdy problem zauważa, musimy czekać aż nasz ustawodawca podejmie działania, które rozwiązałyby wiele problemów, z którymi borykają się zarówno pracodawcy jak i pracownicy w transporcie międzynarodowym drogowym.
Fot. Flickr.com