Branża transportowa pod kątem odzyskiwania należności jest bardzo specyficzna i trudna. Każdy przedsiębiorca powinien mieć tego świadomość, w szczególności, jeśli ma zamiar prowadzić przedsiębiorstwo właśnie w tym sektorze gospodarki. Wspomniana wcześniej trudność wynika przede wszystkim z faktu, iż w branży transportowej okres oczekiwania na zapłatę jest znacząco wydłużony – może wynosić kilka tygodni, a nawet miesięcy. W tym czasie przewoźnik musi regulować swoje zobowiązania i mieć pieniądze na ciągłe finansowanie bieżącej działalności firmy. Kolejnym aspektem trudności jest krótkie okresy przedawnienia, których upływ znacznie utrudnia dochodzenie wierzytelności.
Czy wielkość przedsiębiorstwa ma znaczenie?
Odpowiedź brzmi – nie. Oczywiście, większy przedsiębiorca, co do zasady będzie mieć więcej kontrahentów i w związku z tym ewentualne opóźnienia niektórych płatności mogą nie wpływać tak znacząco na bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstwa, ale należy zauważyć, że w takim wypadku, w szczególności groźne są krótkie terminy przedawnienia, w najkrótszym wypadku może wynosić on jedynie 1 rok. Natomiast mali i średni przedsiębiorcy są szczególnie narażeni na upadłość ze względu na niewywiązywanie się kontrahentów z zobowiązań.
Opóźnienia płatności w tej branży wynika nie tylko z samej charakterystyki branży, ale i społecznego przyzwolenia, ugruntowanego w polskiej praktyce biznesowej. Raporty wskazują, że jedynie 10% firm na rynku transportowym reguluje swoje zobowiązania w ustalonym terminie. Warto zatem, aby już na etapie podpisywania umowy zawrzeć postanowienia zabezpieczające przed opóźnieniami.
Rzetelni Kontrahenci to podstawa
Wraz z rozwojem elektronicznych rejestrów weryfikacja kontrahentów stała się znacznie prostsza niż dotychczas, przede wszystkim wszyscy przedsiębiorcy prowadzący działalność w formie spółki handlowej są zobowiązani do stałego aktualizowania danych zawartych w Krajowym Rejestrze Sądowym – zatem jeśli przy nazwie przedsiębiorcy znajduje się dopisek „w likwidacji”, to może oznaczać to, że przedsiębiorca niedługo zamknie działalność i nie będzie w stanie pokryć zaległych wierzytelności.
Podobnie, jeśli znajduje się on rejestrze wykreślonych przedsiębiorców. Jeśli przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą w innej formie, to będzie on zobowiązany do bycia wpisanym do Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej. Rozsądnie jest również sprawdzić rejestry takie jak Rejestr Dłużników Niewypłacalnych a wkrótce Krajowy Rejestr Zadłużonych. Zawsze można też poprosić o informacje inne firmy, z którymi współpracował nasz potencjalny partner.
Wielu przedsiębiorców korzysta z tzw. giełd transportowych, czyli miejsc ułatwiających znalezienie kontrahentów. Co do zasady przedsiębiorcy ogłaszający się na nich będą bardziej bezpieczni, ponieważ, aby należeć do takowej przedsiębiorcy, muszą zwykle wykazywać, że prowadzą działalność już od jakiegoś czasu. Ponadto prześwietlani są we wszelakich rejestrach, jednak należy przypomnieć, że nie zwalnia przedsiębiorcy to z osobistego przeanalizowania kontrahenta.
Windykacja długu
Jeśli już doszło do tego, że kontrahent nie spełnia zobowiązania, to można rozpocząć proces windykacji należności. Windykacja, stanowi złożony proces, którego początki sięgają czasów, Cesarstwa Rzymskiego. Rei vindicatio służyło do ochrony własności. Obecnie, windykacja również dotyczy dochodzenia należności.
Postępowanie windykacyjne jest w pełni legalnym procesem, którego głównym celem jest zapewnienie stabilności, pewności i bezpieczeństwa na rynku. Generalnym celem windykacji jest zmotywowanie dłużnika do spłacenia zobowiązania. Zapewniając ochronę wierzycielom, na podstawie której będą mogli dochodzić swoich należności nawet jeśli dłużnik rozpocznie postępowanie upadłościowe. W praktyce wyróżnia się dwa typy windykacji, które różnicują, jakie działania zostaną podjęte w ramach postępowania wierzyciela przeciwko dłużnikowi:
- Windykacja miękka – to typ windykacji oparty na działaniach łagodnych, nieuciążliwych oraz zwykle bardzo tanich albo całkowicie darmowych. W ramach tego typu windykacji, wierzyciel dzwoni do dłużnika, wysyła wiadomości SMS czy e-mail. Może również wysyłać przedsądowe pisma z wezwaniem do zapłaty.
- Windykacja twarda – to typ windykacji, która pojawia się dopiero w momencie, gdy działania prowadzone przez windykację miękką nie przynoszą rezultatów, a dług nie został spłacony. Windykacja twarda, będzie szczególnie efektywna, jeśli okaże się, że dłużnik nie ma środków do spłaty lub nie wykazuje jakiejkolwiek woli współpracy z wierzycielem. Windykacja twardy dzieli się na etap sądowy, a następnie na etap egzekucyjny.
Proces odzyskiwania należności w postępowaniu windykacyjnym
- Na początku musi powstać zobowiązanie, a zatem musi pojawić się obowiązek spłaty długu przez dłużnika tzn. stanu, w którym dłużnik nie spłaca należności zgodnie z terminami. Zakładając, że terminy płatności w większości przypadków będą wyznaczone za pomocą umów to w siedzibie przedsiębiorcy może pojawić się problem z szybkim dojściem do tego, kto zapłacił, ile i za jakie okresy. Powoduje to, że przedsiębiorcy ci narażeni są na przedawnienie roszczeń. Toteż na rynku coraz częściej pojawiają się zaawansowane systemy służące do zarządzania procesem fakturowania.
- Następnie, kiedy powstanie już stosunek windykacyjny, to rozpoczyna się proces windykacji polubownej. Jest to konieczny proces, ponieważ zgodnie z art. 187 KPC – w pozwie należy umieścić informację czy strony podjęły próby pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia. Obejmuje ono przynajmniej wysłanie jednego przedsądowego wezwania do zapłaty. Jeśli dłużnik na tym etapie chciałby polubownie rozwiązać sprawę, to zwykle wierzyciel zgodzi się na stworzenie harmonogramu spłaty długu albo innej formy regulującej spłatę długu. Dla obu stron polubowne rozwiązanie sporu stanowi najlepsze rozwiązanie, ponieważ pozwala zaoszczędzić czas, nie prowadząc żmudnego procesu sądowego, a następnie postępowania egzekucyjnego. Dla dłużnika szczególnie istotne powinno być to, że nie grozi mu wpisanie do rejestru dłużników, co może przyczynić się do zmniejszenie jego pewności na rynku oraz stanowić sygnał, że przedsiębiorstwo jest źle zarządzane.
- Przedostatnim krokiem jest postępowanie przed sądem. Jest ono podejmowane jedynie, jeśli polubowne formy rozwiązania sporu nie przyniosły rezultatu i wierzyciel jest niejako zmuszony do prowadzenia postępowania w formie twardej windykacji. Postępowanie sądowe rozpoczyna się od skierowania pozwu o zapłatę do sądu oraz poinformowanie dłużnika.
- Ostatnim etapem jest procedura egzekucyjna. Rozpoczyna się ona w chwili uzyskania wyroku albo nakazu zapłaty. Kończy to jednocześnie etap sądowy i rozpoczyna proces ściągania długu przez komornika. Otrzymuje on wniosek od wierzyciela, na podstawie którego, podejmuje dalsze działania, tak aby odzyskać należność.
Windykacja należności a upadłość
Jeśli koniunktura dłużnika spowodowała, że stał się on niewypłacalny, co konkluduje, że jest on zobowiązany do ogłoszenia upadłości – tzn. utracił zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Celem postępowania upadłościowego jest jak najpełniejsze zaspokojenie interesu wierzycieli. Aby móc dochodzić wierzytelności, wierzyciel musi zgłosić do odpowiedniego sądu wszystkie wierzytelności powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, nawet te, których termin jeszcze nie minął.
Należy zauważyć, że celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Zdarza się, że już sam fakt złożenia przez wierzyciela wniosku o upadłość dłużnika działa i nagle dłużnik odnajduje środki potrzebne do spłaty wierzycieli.
Dochodzenie wierzytelności od kontrahentów zagranicznych? To możliwe!
Jako że transport zwykle odbywa się na terenie całej unii europejskiej, to szczególnie istotna jest możliwość dochodzenia wierzytelności poza granicami Państwa. Obsługa prawna firm transportowych realizowana przez doświadczone podmioty pozwala na prowadzenie tego typu postępowań, nie tylko w zakresie windykacji – o czym warto pamiętać.
W przypadku gdy kontrahentem jest podmiot zagraniczny, kluczowym elementem jest ustalenie właściwości sądu. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na brzmienie art. 31 Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów. Stanowi on, że powód może wybrać pomiędzy sądami państwa, w którym pozwany ma swoją siedzibę lub w którym znajdowało się miejsce załadunku lub dostawy towarów. Konwencja stanowi też, że inne ustalenia w tym zakresie będą nieskuteczne.
Od 2017 r. można również zastosować europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym zwany „europejskim nakazem zapłaty”. Wprowadza on możliwość dochodzenia wierzytelności od kontrahentów z innych krajów UE z wyłączeniem Danii i Zjednoczonego Królestwa. Stanowi prostszą alternatywę dla postępowań przewidzianych przez poszczególne porządki krajowe. I wobec tego znacznie zwiększa prawdopodobieństwo zaspokojenia roszczeń wierzyciela, który o należne sobie środki walczy w postępowaniach transgranicznych.
Główną dochodzenia roszczeń za pomocą europejskiego nakazu zapłaty jest automatyczne uznanie i wykonanie zabezpieczenia rachunku bankowego w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, które skutkuje szybszą egzekucją roszczeń. Procedura to pozwala, aby sąd z państwa członkowskiego dokonał zabezpieczenia konta bankowego dłużnika z innego państwa członkowskiego.
Kiedy wierzyciel będzie mógł wystąpić o europejski nakaz zapłaty?
Wierzyciel uprawniony jest do uzyskania zabezpieczenia rachunku bankowego dłużnika zarówno przed wszczęciem przeciwko niemu postępowania sądowego w państwie członkowskim, jak i na każdym etapie tego postępowania aż do momentu jej rozstrzygnięcia. Dla zajęcia nie jest wymagane, aby Wierzyciel znał numer konta bankowego Dłużnika a jedynie nazwę banku, w którym dłużnik ma konto. Mimo tego, jeśli Wierzyciel nie zna nazywa Banku, to przepisy UE umożliwiają ustalenie nazwy banku dłużnika.