Przykład z praktyki pokazuje, jak działa niemieckie prawo spedycyjne i transportowe. W artykule eksperckim „Gdy towar nie dociera – kto odpowiada w prawie transportowym?” adwokatka Nilofar Bawla wyjaśnia, jak niemiecki kodeks handlowy (HGB) rozróżnia spedytora i przewoźnika – i jak nadawcy mogą się zabezpieczyć przed stratami.
Przypadek z życia wzięty
Pani Berger prowadzi sklep internetowy z designerskimi meblami w Hamburgu. Do wysyłki towarów regularnie zleca usługi spedycji, która dostarcza meble na terenie całych Niemiec przy użyciu własnych ciężarówek. Pewnego dnia klient z Monachium zamawia drogi designerski kredens o wartości 3 ,5 tys. euro. Spedytor odbiera przesyłkę i zatrzymuje się na noc na niestrzeżonym parkingu. Tam dochodzi do włamania i kradzieży mebla. Klient żąda odszkodowania, a pani Berger staje przed pytaniem: kto ponosi odpowiedzialność – ona sama czy firma spedycyjna?
Spedytor czy przewoźnik – kto odpowiada?
W HGB rozróżnia się dwie role:
- Spedytor (§ 453 HGB): organizuje transport, zleca go osobom trzecim i działa w imieniu oraz na zlecenie nadawcy.
- Przewoźnik (§ 407 HGB): samodzielnie wykonuje transport za pomocą własnych pojazdów.
Ponieważ w tym przypadku spedycja wykorzystała własne ciężarówki, prawnie traktowana jest jako przewoźnik. Oznacza to, że automatycznie ponosi odpowiedzialność za wszelkie szkody powstałe w trakcie przewozu – niezależnie od winy.
Odpowiedzialność za powierzone mienie (§ 425 HGB)
Bawla podkreśla, że przewoźnik odpowiada za utratę lub uszkodzenie towaru przez cały czas, gdy znajduje się on pod jego pieczą – od momentu odbioru do wydania. Nawet jeśli nie doszło do rażącego zaniedbania, tzw. odpowiedzialność za powierzone mienie zachodzi automatycznie, jeśli do kradzieży doszło w zakresie odpowiedzialności przewoźnika.
Ograniczenie odpowiedzialności według wagi (§ 431 HGB)
W przypadku zaginięcia towaru w transporcie międzynarodowym, odpowiedzialność przewoźnika ograniczona jest do wysokości 8,33 jednostki rozrachunkowej (SDR) za 1 kilogram brakującej wagi brutto towaru (ok. 10 euro/kg). SDR to specjalna jednostka rozrachunkowa utworzona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW). Kredens o wadze 80 kg objęty byłby więc odszkodowaniem na poziomie maksymalnie ok. 800 euro – znacznie mniej niż jego rzeczywista wartość.
Zalecane środki zabezpieczenia
Aby zrekompensować różnicę między wartością realną a limitem ustawowym, Bawla zaleca:
- Deklarację wartości (§ 429 HGB): umożliwia podwyższenie limitu odpowiedzialności za dodatkową opłatą.
- Ubezpieczenie transportowe: zabezpiecza pełną wartość towaru, niezależnie od jego wagi.
Współpraca z podwykonawcami
Jeśli spedytor korzysta z podwykonawców, odpowiada za ich staranny dobór (§ 454 HGB). Jeżeli działa jako spedytor z ustalonymi kosztami (§ 459 HGB), przejmuje pełne ryzyko transportowe – podobnie jak przewoźnik. Bawla zaleca każdorazowo sprawdzić postanowienia Ogólnych Niemieckich Warunków Spedycyjnych (ADSp), które regulują dodatkowe aspekty odpowiedzialności.
