Nowy przewodnik opublikowany przez Bank Światowy i IRU przedstawia, w jaki sposób rządy mogą zreformować sektor transportu drogowego, aby ograniczyć emisje, poprawić bezpieczeństwo i zaradzić niedoborom siły roboczej. Raport wskazuje na przestarzałe przepisy, słabe egzekwowanie prawa i niekorzystne warunki pracy jako kluczowe bariery dla operatorów na całym świecie.
Zgodnie z przewodnikiem, ciężarówki i autobusy wyemitowały 1,8 gigatony ekwiwalentu CO₂ w 2021 roku, co stanowiło 23 proc. globalnych emisji transportowych. Podczas gdy całkowite emisje w UE spadły o 30 proc. w latach 1990–2023, emisje z pojazdów ciężkich wzrosły o 30 proc. w tym samym okresie. W 2022 r. floty zarejestrowane w Stanach Zjednoczonych wyprodukowały 0,45 Gt CO₂e, w porównaniu do 0,2 Gtw UE.
Raport podkreśla:
Transport drogowy nie jest traktowany w izolacji, a cele nie podążają za zaleceniami IPCC, że sektor transportu musi dekarbonizować się szybciej niż inne branże, aby pozostać w agendzie 1,5°C (globalnym celu klimatycznym zakładającym ograniczenie wzrostu średniej temperatury na świecie do maksymalnie 1,5 stopnia Celsjusza względem epoki przedindustrialnej – przyp. red.)”
Bezpieczeństwo drogowe nadal pozostaje wyzwaniem
Wypadki drogowe pozostają poważnym zagrożeniem dla kierowców. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że każdego roku na całym świecie w wypadkach drogowych ginie 1,19 miliona osób. W Stanach Zjednoczonych ciężarówki i autobusy stanowiły zaledwie 3,6–5,2 proc. floty w latach 1975–2021, a mimo to były zaangażowane w 10–14 proc. wypadków śmiertelnych.
Wpływ ekonomiczny jest również znaczący: w 2019 r. wypadki kosztowały Stany Zjednoczone 340 miliardów dolarów, co stanowiło 1,6 proc. PKB. Globalnie wypadki drogowe stanowią około 3 proc. PKB, a w krajach o niskich i średnich dochodach sięgają 5 proc. PKB.
Raport podkreśla znaczenie stałego szkolenia kierowców i właściwej konserwacji pojazdów:
Bezpieczeństwo na drodze jest poważnym problemem dla branży transportu drogowego. Szkolenie kierowców w zakresie bezpiecznej jazdy oraz właściwa konserwacja pojazdów to dwa kluczowe obszary, w których branża może poprawić bezpieczeństwo dla wszystkich użytkowników dróg.”
Niedobory kierowców i nierównowaga płci
Przewodnik zwraca uwagę na strukturalne problemy związane z siłą roboczą. Kobiety stanowią mniej niż 13 proc. pracowników transportu na całym świecie, a tylko 6 proc. lub mniej kierowców ciężarówek w większości regionów. W Europie kobiety stanowią 16 proc. kierowców autobusów i autokarów, ale zaledwie 14 proc. pracowników transportu naziemnego ogółem.
Raport wskazuje:
Surowe warunki pracy, niewystarczające szkolenie i ograniczone możliwości rozwoju zawodowego utrudniają kobietom budowanie długoterminowych karier w transporcie.”
Słaba egzekucja prawa i korupcja
Przeładowane ciężarówki i niespójne kontrole pozostają problemem w wielu regionach. Raport krytycznie ocenia praktyki egzekucji:
W praktyce każdy ignoruje przepisy, z wyjątkiem sytuacji, gdy funkcjonariusze wymuszają przysługi od kierowców ciężarówek.”
Skuteczność stacji wagowych osłabiona jest przez niedostateczne finansowanie i awarie techniczne, podczas gdy elektroniczne systemy wstępnego deklarowania, takie jak TIR-EPD w Rumunii i Mołdawii, są wymieniane jako przykłady postępu.
Wsparcie finansowe i modernizacja floty
UE niedawno zrewidowała swoje rozporządzenie de minimis, podnosząc limit pomocy państwa dla przewoźników o małej skali z 200 000 euro do 300 000 euro w ciągu trzech lat. Środki te mogą być wykorzystane na ulgi podatkowe, przyspieszoną amortyzację i zwolnienia z opłat rejestracyjnych.
Globalne wezwanie do reform
Przewodnik , opracowany z Programem Polityki Transportowej Banku Światowego dla Afryki, wzywa rządy do przyjęcia kooperacyjnego podejścia z branżą. Nicolas Peltier, Globalny Dyrektor Transportu w Banku Światowym, podkreślił, że przewodnik ma pomóc władzom publicznym:
Tworzyć bezpieczne, mniej zanieczyszczające i inkluzywne sieci transportu drogowego na całym świecie.”
Vincent Erard, starszy dyrektor ds. strategii i rozwoju IRU, zaznaczył, że rządy muszą współpracować z operatorami:
Ten nowy przewodnik pomoże rządom ściśle współpracować z sektorem prywatnym, aby budować systemowe reformy, które tworzą sprzyjające warunki dla bardziej bezpiecznych, ekologicznych i wydajnych łańcuchów dostaw oraz sieci mobilności.”
