Tachografy inteligentne 2 generacji – wszystko, co musisz wiedzieć przed 21 sierpnia

Tekst ukazał się na łamach „Magazynu Menedżerów Transportu„, który możesz pobrać ze strony internetowej.

Efektywność kosztowa egzekwowania przepisów socjalnych, szybki rozwój nowych technologii i digitalizacja w całej gospodarce Unii Europejskiej oraz potrzeba zapewnienia równych szans wszystkim przedsiębiorstwom w międzynarodowym transporcie drogowym, to główne powody wprowadzenia zmian w tachografach.

Obowiązkowa wymiana

Wprowadzenie nowych tachografów na rynek będzie się różnić od zmian, które znamy z poprzednich lat. Przede wszystkim pojawi się obowiązek wymiany tachografów na koszt przewoźników w pojazdach wykorzystywanych w transporcie międzynarodowym. Finalnie, od sierpnia 2025 roku, w przewozach międzynarodowych będą spotykane wyłącznie pojazdy z tachografami inteligentnymi w wersji drugiej. Aby dobrze zrozumieć wymianę tachografów, warto zapoznać się z rodzajami tachografów stosowanymi obecnie.

Tachografy dzielimy na analogowe oraz cyfrowe – tutaj nikt nie powinien mieć problemu z ich rozpoznaniem. Trudność pojawia się przy próbie odróżnienia tachografu cyfrowego (G1) od tachografu inteligentnego (G2) – wyglądają praktycznie identycznie, a główną różnicą jest rejestrowanie lokalizacji w tachografach inteligentnych (G2), które montowane są w nowych pojazdach od czerwca 2019 roku, aż do teraz.

Wymiana tachografów została podzielona na trzy etapy:

1. Od 21 sierpnia 2023 roku we wszystkich nowych zarejestrowanych pierwszy raz od tej daty pojazdach, będą obowiązkowo montowane nowe tachografy, czyli tachografy inteligentne (G2V2) w wersji drugiej.

2. Do 31 grudnia 2024 roku należy obowiązkowo wymienić w przewozach międzynarodowych tachografy najstarsze, czyli analogowe oraz cyfrowe (G1). Oznacza to, że jeśli po tej dacie w przewozach międzynarodowych przewoźnik będzie chciał używać pojazdu, to musi być w nim zamontowany tachograf inteligentny (G2) w wersji pierwszej (montowanej obowiązkowo od 16.06.2019 roku) lub drugiej (montowanej obowiązkowo od 21.08.2023 roku).

3. Najpóźniej do 19 sierpnia 2025 roku należy wymienić już wszystkie tachografy używane w pojazdach w międzynarodowych przewozach. Zatem jeżeli przewoźnik w 2023 roku kupił pojazd z tachografem inteligentnym w wersji pierwszej, to po dwóch latach będzie musiał już taki tachograf wymienić.

Uwaga! Wymiana tachografów (punkt 2 i 3) nie dotyczy pojazdów używanych wyłącznie na terytorium Polski oraz wykonujących przewozy jedynie w ramach umowy AETR (do krajów trzecich).

Jeśli przewoźnik realizuje przewozy mieszane, których część stanowi tzw. krajówka, a pozostałe to przewozy międzynarodowe, wówczas zamiast wymieniać tachografy może zrobić rotację pojazdów tak, aby te ze starszymi tachografami przeznaczyć wyłącznie na trasy krajowe, a z nowymi na międzynarodowe.

Koszty wymiany – przewoźniku, sięgnij głęboko do kieszeni

Jak podają producenci, nie będzie możliwości aktualizacji obecnych tachografów, a jedynie ich fizyczna wymiana, co podyktowane jest m.in. nowymi wymaganiami dotyczącymi sygnału lokalizacji, czy obowiązkowego interfejsu bluetooth do inteligentnych systemów transportowych, do spełnienia których niezbędne są zmiany sprzętowe. Niestety wymiana samego tachografu nie wystarczy – konieczna jest także wymiana czujnika ruchu, gdyż te są możliwe do skalibrowania tylko z jednym tachografem.

Koszty wymiany tachografów poniesie w całości przewoźnik, który będzie musiał głęboko sięgnąć do kieszeni. Obecnie wymiana tachografu w kilkuletniej ciężarówce to koszt rzędu 4500 zł netto – w przypadku pojawienia się nowych tachografów ta kwota zapewne wzrośnie i będzie się różnić w zależności od konkretnego pojazdu czy wybranego modelu tachografu. Trzeba też pamiętać, że operacja wymiany tachografu to zajęcie nawet na kilka godzin.

Ze względu na wysokie koszty i długi czas trwania wymiany, warto się zastanowić, które z pojazdów będą wykonywać przewozy międzynarodowe w 2025 roku i odpowiednio rozplanować wymianę, najlepiej na cały 2024 rok.

Tachografy w busach

Wymiana tachografów w ciężarówkach i autobusach to nie koniec. Od 1 lipca 2026 roku tachografy będą montowane obowiązkowo w busach wykonujących międzynarodowy zarobkowy przewóz rzeczy z DMC od 2,5 do 2,5 t. Wraz z montażem tachografów w tych pojazdach wejdą w życie również wymagania dotyczące czasu jazdy i odpoczynku, takie same jak dla kierowców ciężarówek.

Warto zwrócić uwagę, że nie wszystkie busy będą objęte obowiązkiem montażu tachografów – wymiana nie dotyczy przewozów krajowych, przewozów osób (również międzynarodowych) oraz międzynarodowych przewozów na potrzeby własne. Innymi słowy – wymiana dotyczy tych przewozów busami, które dzisiaj mają obowiązek uzyskania licencji i wypisów.

Tachografy przejściowe

Tachografy inteligentne w wersji drugiej (G2V2) mają być jednymi z pierwszych powszechnych urządzeń, w których ma być stosowana technologia uwierzytelniania pozycji GNSS dzięki usłudze OSNMA z systemu GALILEO, co ma zabezpieczyć sygnał lokalizacji przed zakłóceniami i oszustwami. Niestety ta technologia nie jest jeszcze gotowa, a prace nad jej ukończeniem mają potrwać do końca tego roku, dlatego przegłosowane zostały już odpowiednie przepisy przejściowe, które znoszą obowiązek stosowania technologii OSNMA w pierwszych tachografach montowanych od sierpnia br., przynajmniej do końca maja 2024 roku.

Co to oznacza dla przewoźników i kierowców? Z ich punktu widzenia praktycznie nic się nie zmienia – wymiana tachografów odbędzie się zgodnie z przedstawionym wcześniej harmonogramem, a wszystkie używane w praktyce funkcje tachografów będą dostępne. W przejściowych tachografach sygnał lokalizacji nie będzie posiadał dodatkowych zabezpieczeń, jednak została zaplanowana możliwość jego aktualizacji w momencie, gdy technologia OSNMA będzie już gotowa. Co ważne, w ostatnim głosowaniu nad zmianą tych przepisów zniknął obowiązek późniejszej aktualizacji tych tachografów, więc przewoźnik sam będzie decydował o ewentualnej aktualizacji.

Nowe funkcje

Tachografy inteligentne w wersji drugiej będą posiadać szereg nowych funkcji:

Automatyczne przekraczania granic

► To funkcja, na którą czekają przede wszystkim kierowcy – dzięki niej przekroczenia granic krajów Unii Europejskiej będą w tachografie rejestrowane automatycznie, więc kierowcy nie będą musieli się zatrzymywać na granicach, aby dokonać wpisu kraju. Dla przedsiębiorców oznacza to, że granice w tachografach będą dokładniejsze, co ułatwi rozliczenie.

Uwaga! Dopiero końcem maja br. pierwsze tachografy inteligentne w wersji 2-giej (G2V2) uzyskały homologację. Oznacza to, że w większości pojazdów odbieranych w czerwcu i lipcu br. znajdzie się najprawdopodobniej nadal tachograf inteligentny w wersji pierwszej, czyli bez automatycznego rejestrowania granic.

Rejestrowanie załadunku/rozładunku wraz z pozycją

► W menu pojawi się funkcja pozwalająca na zarejestrowanie w pamięci tachografu i karty kierowcy załadunku, rozładunku oraz jednoczesnego załadunku i rozładunku. Funkcja ta będzie wyzwalana ręcznie przez kierowcę.

Rejestrowanie typu przewóz osób/rzeczy

► Podczas kalibracji zostanie w tachografie zapisany rodzaj przewozu z rozróżnieniem przewozu osób oraz rzeczy.

Autoryzacja sygnału GNSS poprzez OSNMA GALILEO

► Funkcja zabezpieczenia sygnału lokalizacji, która nie będzie dostępna w tachografach przejściowych.

Wbudowany interfejs bluetooth do komunikacji z zewnętrznymi aplikacjami

► Producenci aplikacji i urządzeń będą mogli pozyskiwać na bieżąco informacje z tachografów poprzez bluetooth. Dostępne będą dane np. dotyczące aktualnej pozycji lub czynności kierowcy (jazda/inna praca itp.). Możliwe również będzie wykonywanie zdalnie za pomocą np. tabletu wpisów manualnych. Część danych klasyfikowana jako dane osobowe dostępna będzie wyłączenie za zgodą kierowcy.

Rozbudowana pamięć tachografu i karty kierowcy

► Aby zmieścić więcej danych, w związku z kontrolą za ostatnie 56 dni.

► Pojawi się kolejna generacja kart do tachografów, ale ich wymiana nastąpi tak samo, jak w poprzednich latach. Oznacza to, że nowe karty będą wydawane po dacie obowiązkowego montażu tachografów w nowych pojazdach. Co ważne nowe karty będą kompatybilne ze starymi tachografami i odwrotnie. Więcej danych będzie możliwych do sczytania zdalnie przez inspekcje.

Zdalne pobieranie danych przez inspektorów

Zdalne pobieranie danych z tachografów przez inspekcje staje się już powszechne w całej Unii Europejskiej. Służby kontrolne z obecnych inteligentnych tachografów są w stanie odczytać 19 parametrów sugerujących głównie manipulacje.

Wielokrotnie w internecie pojawiają się informacje, że inspektorzy zatrzymali na podstawie tych informacji ciężarówkę do szczegółowej kontroli i odkryli jazdę bez karty czy przekroczony czas od ostatniej kalibracji. Skanowanie wielu przejeżdżających pojazdów i typowanie do kontroli tych podejrzanych jest szczególnie ważne dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Kontrole, które wykryją korzystanie z manipulacji przez kierowcę na gorącym uczynku, kończą się w Polsce zatrzymaniem prawa jazdy na okres 3 miesięcy.

Wraz z nowymi tachografami inspektorzy dostaną nowe możliwości, dzięki którym będą mogli zweryfikować zdalnie, czy w przejeżdżającym pojeździe kierowca nie ma aktualnie przekroczenia czasu jazdy (ciągłej, dziennej czy tygodniowej) oraz czy prawidłowo działa lokalizacja GNSS.

Podsumowanie

Wprowadzenie i wymiana tachografów to dopiero początek wyzwań dla przewoźników. Po wymianie tachografów trzeba będzie dostosować posiadane systemy i urządzenia do nowych danych, a także dostosować wiele procesów w firmach, np. dotyczących kontroli i rozliczania czasu pracy kierowców. Z nowymi urządzeniami wiąże się także konieczność posiadania odpowiedniej wiedzy do przeszkolenia pracowników, a w szczególności kierowców. Obecnie jest czas na właściwe zaplanowanie tych wszystkich zadań, w tym wymiany tachografów czy dostosowanie strategii zakupów pojazdów. Wraz ze zmianą tachografów zmieniają się także inne zasady, które są z nimi powiązane, jak np. dotyczące dodatkowych załadunków i rozładunków wyłączonych z delegowania, czy sposób liczenia ratingu przedsiębiorstwa.

Warto też podkreślić, że tym samym służby kontrolne zyskują ogromne narzędzie do kontroli zasad przewozów międzynarodowych, w szczególności delegowania (płac zagranicznych), powrotów pojazdów i kierowców oraz kontroli kabotaży.