Liczba kradzieży w transporcie rośnie w zastraszającym tempie. Wzrost na poziomie kilkuset procent

W 2023 roku w Unii Europejskiej nastąpił wzrost przypadków kradzieży w transporcie o 35,46 proc. w porównaniu do 2022 roku – wynika z danych Związku Ochrony Aktywów Technologicznych TAPA EMEA. Dane dotyczą incydentów zarejestrowanych w bazie TAPA EMEA Intelligence System (TIS), czyli tzw. incidents occurred (ogólna liczba przestępstw, które się wydarzyły, niezależnie od tego, czy zostały zgłoszone odpowiednim organom). Liczba zgłoszonych przestępstw w ub. r. wzrosła z 6113 do 8281. Całkowita strata dla wszystkich przestępstw, kiedy została podana wartość skradzionych towarów, wyniosła 549 mln euro. To wzrost o 438 proc. w porównaniu do 2022 roku i aż o 1076 proc. w porównaniu do 2021 roku. 

W całym regionie EMEA (Europa, Bliski Wschód i Afryka) liczba kradzieży ładunków wzrosła w tym okresie prawie o 700 proc., z 13008 do 103529 incydentów. Całkowita strata wynikająca z tych przestępstw osiągnęła oszałamiającą kwotę ponad 724 mln euro. To wzrost o 163 proc. w porównaniu do 2022 roku i o 627 proc. w porównaniu do 2021 roku.

Najwięcej incydentów w 2023 roku miało miejsce w Niemczech (33,2 proc. wszystkich zgłoszonych kradzieży), we Francji (14,6 proc.) oraz we Włoszech (13,1 proc.). Częste przypadki miały miejsce również w Szwecji (12,7 proc.) i Hiszpanii (11,3 proc.). Polska na liście “najpopularniejszych” krajów znalazła się na 6. miejscu z wynikiem 2,3 proc.

I kwartał 2024 roku można uznać za udany. W ciągu pierwszych miesięcy roku na terenie Unii Europejskiej odnotowano 2616 przypadków kradzieży ładunków. To spadek o 24 proc. w porównaniu do tego samego okresu 2022 roku, i niewielki wzrost (o 2,1 proc.) w porównaniu do IV kw. 2023 roku. 

Główne czynniki wzrostu przestępczości w transporcie

W niedawno opublikowanym raporcie dotyczącym kradzieży w branży transportowej za rok 2023 autorzy BSI i TT Club wskazują, że wysoka inflacja jest głównym makroekonomicznym czynnikiem wpływającym na przestępczość związaną z ładunkami. Autorzy dokumentu zwrócili uwagę na to, że wzrost cen, zwłaszcza produktów podstawowych i wartościowych, bezpośrednio przekłada się na wzrost liczby kradzieży, ponieważ przestępcy dostosowują swoje działania do zmieniających się warunków rynkowych i skupiają się na towarach o ograniczonej dostępności.

Jako przykład, kiedy wzrost wartości produktu może prowadzić do zwiększonej aktywności przestępczej, autorzy podali przypadek z przemysłu oliwy z oliwek. Ten produkt jest od dawna uważany za cenny towar, zwłaszcza w krajach basenu Morza Śródziemnego, które są głównymi producentami oliwy. Od stycznia 2021 r. do września 2023 r. ceny oliwy z oliwek wzrosły o 75 proc., co przypisuje się różnym czynnikom, w tym zmianom klimatycznym, które wpłynęły na ilość i jakość zbiorów, a także wzrostowi kosztów energii i nawozów. Wzrost cen w połączeniu z ograniczoną podażą uczynił produkt atrakcyjnym celem dla przestępców. Kradzieże oliwy stały się coraz bardziej powszechne, a produkt ten zaczął być nazywany “płynnym złotem”. Jeden z najbardziej znaczących incydentów miał miejsce w sierpniu ub. r., kiedy to złodzieje ukradli 56 ton oliwy Extra Virgin z magazynu w Cordobie. Wartość skradzionego towaru oszacowano na ponad 500 tys. euro.

Do głównych czynników wzrostu kradzieży towarów autorzy raportu zaliczają również niską świadomość bezpieczeństwa i braki w zabezpieczeniach. Wiele kradzieży ma miejsce z powodu niewystarczających środków bezpieczeństwa podczas transportu i magazynowania produktów. W Europie stosunkowo często dochodzi do kradzieży z naczep typu plandeka, do której można się łatwo i niezauważalnie dostać po jej przecięciu. Przykładem takiej sytuacji może być incydent mający miejsce w czerwcu ub. r. w Wittenburgu w Meklemburgii-Pomorzu Przednim przy autostradzie A24. Sprawcy najpierw rozcięli plandekę ciężarówki, a następnie ukradli około 100 telewizorów marki LG na łączną wartość około 40 tys. euro. Kierowca w tym czasie spał w kabinie i nie słyszał przestępców.

Zorganizowane grupy przestępcze wykorzystują również technologie do planowania i realizacji kradzieży. Złodzieje stosują coraz bardziej skomplikowane metody – fałszują dokumenty, kradną tożsamość przewoźników, dokonują tzw. fikcyjnych odbiorów ładunków.  

W ostatnich miesiącach zaobserwowano popularność tzw. oszustw kredytowych (credit frauds). Zaczynają się one od pozornie normalnej transakcji biznesowej – nowy klient nawiązuje współpracę z firmą spedycyjną lub transportową. Początkowo jest to jedno zlecenie przewozowe, które ma być pierwszą z serii planowanych zleceń. Pierwsza transakcja przebiega zgodnie z planem, co buduje zaufanie do nowego klienta. Zachęcona tym firma logistyczna zgadza się na obsługę kolejnych, często większych i bardziej wartościowych przesyłek. Klient stopniowo zwiększa wartość i częstotliwość zamówień. W pewnym momencie klient zleca pilny transport, na przykład drogą lotniczą, co wiąże się z większymi kosztami. Operator logistyczny zgadza się na realizację tego zlecenia bez wcześniejszej opłaty. Po realizacji transportu klient nagle znika, a należne środki na konto nigdy nie wpływają.

Trudno się dziwić, że ta metoda zyskuje popularność. Branża logistyczna opiera się na relacjach, a bez okazywania zaufania trudno je budować. Ponadto konflikty, niestabilność polityczna oraz kryzys zwiększają ryzyko kradzieży ładunków, gdyż przestępczość staje się bardziej opłacalna i trudniejsza do zwalczania.

Najpopularniejsze produkty – te deficytowe

Duży wpływ na charakter kradzieży mają mechanizmy rynkowe zachodzące na poziomie globalnym i regionalnym – wzrost popytu na pewne produkty, cen niektórych towarów, wzrost znaczenia produktów spożywczych. Dane z ostatnich lat wskazują, że przestępcy dostosowują swoje działania do warunków rynkowych bardzo szybko.

Najbardziej wzrosła kradzież żywności i napojów (z 16 proc. w 2022 do 21 proc. w 2023 roku). Wzrost ten jest związany z rosnącymi cenami produktów spożywczych oraz ich ograniczoną dostępnością. Lekki wzrost kradzieży – z 9 proc. do 10 proc. – odnotowały produkty rolnicze, co odzwierciedla trendy związane z globalnymi zakłóceniami w łańcuchach dostaw.

Co ciekawe, paliwa w 2023 roku pozostały na tym samym poziomie zainteresowań przestępców (8 proc.), co rok wcześniej. Zdaniem autorów raportu, wskazuje to na stały popyt na te towary, szczególnie w kontekście fluktuacji cen energii. 

Spadek z 12 proc. do 10 proc. odnotował sprzęt elektroniczny. Mniejszym zainteresowaniem cieszyły się również samochody (spadek z 9 proc. do 7 proc.). Nieznacznie wzrosły natomiast kradzieże wyrobów metalowych (z 6 proc. do 7 proc.).

Metody przestępców bez zmian

Najwięcej kradzieży (20 proc.) w ub.r. miało miejsce bezpośrednio w magazynach, halach produkcyjnych i innych tego typu obiektach. Rok wcześniej takich przypadków było 26 proc. Kradzieże samych pojazdów stanowiły 14 proc. wszystkich incydentów (wzrost z 10 proc.). Zmniejszyły się natomiast kradzieże towarów bezpośrednio z kontenerów lub naczep (z 15 proc. do 13 proc.), a także porwania pojazdów wraz z ciągnikiem (z 16 proc. do 11 proc.). Wzrosły przypadki kradzieży całych kontenerów lub naczep (z 5 do 11 proc.). 

Powyższe wyniki sugerują, że metody kradzieży ładunków nie uległy znaczącym zmianom, a przestępcy wykorzystują sprawdzone strategie do realizacji swoich celów. To dobry znak dla firm transportowych i spedycyjnych, które w oparciu o tę wiedzę mogą zwiększyć poziom bezpieczeństwa w łańcuchach dostaw. 

Najchętniej kradną swoi?

Bez wątpienia ciekawym zjawiskiem jest skala kradzieży, które są wynikiem działań wewnętrznych. Przypadki te obejmują sytuacje, w których pracownicy zaangażowani w łańcuch dostaw wykorzystują swoje stanowiska do przeprowadzania lub ułatwiania kradzieży. W Europie problem ten co prawda występuje, ale jest mniej powszechny lub mniej eksponowany w porównaniu z Azją, która odnotowuje najwyższy odsetek takich przypadków. W 2023 roku aż 26 proc. zarejestrowanych kradzieży ładunków w Azji wiązało się z udziałem osób z organizacji. 

Do najczęściej zaangażowanych w takie przestępstwa należą pracownicy magazynów, ochroniarze oraz kierowcy ciężarówek. Często działają oni w grupach. Metody złodziei są dość zróżnicowane – od mniejszych kradzieży na dużą skalę (w przeciwieństwie do jednorazowych dużych kradzieży, pracownicy często kradną mniejsze ilości towarów przez dłuższy czas) i fałszowanie dokumentów po manipulowanie systemami monitoringu.