Na czym polega przerywany system czasu pracy kierowcy?

Wymiar pracy kierowcy zawodowego

Zanim przejdziemy bezpośrednio do charakterystyki przerywanego systemu czasu pracy, należy przypomnieć założenia obowiązujące dla podstawowego wymiaru czasu pracy kierowcy zawodowego, które reguluje art. 11 i 12 ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r. Przerywanym systemem czasu pracy.

Kierowca zawodowy zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy nie może pracować więcej niż 8 godzin na dobę oraz nie więcej niż przeciętnie 40 godzin w tygodniu, trwającym przeciętnie 5 dni, w przyjętym okresie rozliczeniowym, który nie powinien przekraczać 4 miesięcy.

Natomiast tygodniowy czas pracy kierowcy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Można jednak przedłużyć go do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Organizując pracę kierowcy zawodowego, należy pamiętać w dodatku, że w każdej dobie przysługuje mu prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Z kolei, gdy świadczy on pracę w porze nocnej (zgodnie z definicją pory nocnej w ustawie o czasie pracy kierowców), jego czas pracy nie może przekraczać 10 godzin między dwoma kolejnymi okresami dziennego odpoczynku albo dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku.

Zastosowanie systemu przerywanego czasu pracy

Istotę przerywanego systemu czasu pracy zawiera art. 16 ustawy o czasie pracy kierowców (w Kodeksie pracy jest to art. 139).

System przerywanego czasu pracy można wprowadzić jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach, o których decyduje sam pracodawca. Przepisy prawa pracy doprecyzowują z kolei możliwość wprowadzenia przerywanego czasu pracy, wskazując wśród przesłanek rodzaj świadczonej pracy lub sposób jej organizacji.

Wracając jednak do ustawy o czasie pracy kierowców, poza zaistnieniem szczególnie uzasadnionych przypadków, zatrudnienie kierowcy w przerywanym systemie czasu pracy wymaga ponadto przyjęcia z góry ustalonego rozkładu. W rozkładzie tym przewiduje się nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Wynika to z obowiązkowego odpoczynku dobowego przysługującego kierowcy, w wymiarze 11 godzin. Doliczając do tego standardowe 8 godzin pracy (zgodnie z podstawowym wymiarem), pozostaje akurat 5 „wolnych” godzin w dobie, które można maksymalnie przeznaczyć na przerwę w przerwanym systemie czasu pracy.

Jeżeli natomiast kierowca wykonuje przewozy regularne, przerwa może trwać nie dłużej niż 6 godzin, pod warunkiem, że dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin.

W przerywanym systemie czasu pracy pracownikowi przysługuje zatem maksymalnie jedna przerwa w pracy, trwająca maksymalnie 5 lub 6 godzin w ciągu jednej doby. Może ona być tym samym krótsza i wynosić na przykład 3 godziny. Przy wprowadzaniu przerwy do dziennego harmonogramu kierowcy nie ma znaczenia, w jakich godzinach zostanie ona wyznaczona (mogą być one nawet różne każdego dnia), a także, jak rozłoży się czas pracy kierowcy przed przerwą i po przerwie.

W praktyce system przerywanego czasu pracy jest znany w szczególności kierowcom pracującym w komunikacji miejskiej, co wynika ze zmiany natężenia ruchu w ciągu dnia – największy ruch odbywa się najczęściej rano i popołudniami, czyli w czasie dojazdów i powrotów z pracy, szkół, uczelni. W okolicach południa i wieczorami jest natomiast znacznie mniejszy.

Prawo do wynagrodzenia za czas przerwy w przerywanym systemie czasu pracy

Za czas przerwy kierowcy przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia, o którym mowa w art. 9 ust. 5, a więc wynagrodzenia wynikającego z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia.

Jest to tym samym przerwa częściowo płatna.

Jak kierowca może wykorzystać przerwę w pracy w systemie przerywanego czasu pracy?

Przerwa w pracy w systemie przerywanym nie jest wliczana do czasu pracy kierowcy, co wynika z treści art. 7 pkt 4. W trakcie jej trwania kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem, co oznacza, że nie musi pozostawać wtedy na stanowisku pracy.

Jak wprowadzić przerywany system czasu pracy w zakładzie pracy?

Przerywany system czasu pracy, zgodnie z treścią art. 18 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców, ustala się w:

• układzie zbiorowym pracy lub
• regulaminie pracy albo
• umowie o pracę – jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa.

W przypadku kierowców zawodowych przerywany system czasu pracy ma w związku z tym znacznie szersze zastosowanie, niż wynika to z przepisów prawa pracy. Kodeks pracy zezwala bowiem na wprowadzenie takiej organizacji czasu pracy tylko w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu, a więc wyłącznie u pracodawców, u których działają związki zawodowe, jeśli doszło do zawarcia z nimi takiego układu (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z dnia 10 kwietnia 2019 r., sygn. akt VII Pa 1/19).

Mówiąc o sposobach przyjmowania przerywanego czasu pracy, warto zwrócić uwagę także na możliwość wprowadzenia takiego systemu w sposób dorozumiany.

Na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 czerwca 2009 r., sygn. akt III PK 18/09, stwierdzając, że „Orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, że jednym z wyznaczników treści umowy o pracę może być sposób jej wykonywania, będący zachowaniem ujawniającym zamiar stron w sposób dostateczny. Strony w sposób niezakłócony stosowały przerywany czas pracy od początku obowiązywania umowy. Dodatkowo przemawia za tym okoliczność, że w pisemnej umowie zostało ustalone, iż powód będzie każdorazowo pokonywał trasy wskazane przez pracodawcę. Zawierając umowę, powód wiedział, że będzie pracował w dwóch odrębnych częściach doby”.

Sąd Najwyższy uznał tym samym za niezasadny podniesiony w tej sprawie zarzut skarżącego, że system przerywanego czasu pracy nie został wprowadzony i że należy stosować przepisy o podstawowym czasie pracy.

W związku z powyższym można przyjąć, że istnieje także możliwość, aby wprowadzić system przerywanego czasu pracy w sposób dorozumiany, jeśli faktycznie to właśnie on będzie stosowany w danym stosunku pracy pomiędzy pracodawcą a kierowcą.

Przerywany system czasu pracy w ramach systemu równoważnego

Ustawa o czasie pracy kierowców zezwala również na stosowanie systemu przerywanego czasu pracy w ramach systemu równoważnego. Oczywiście tylko w uzasadnionych przypadkach oraz według z góry ustalonego rozkładu czasu pracy, a w dodatku z uwzględnieniem przepisów o obowiązkowym odpoczynku dobowym. Taki rozkład czasu pracy powinien obejmować okres co najmniej 1 miesiąca. Połączenie przerywanego czasu pracy z równoważnym nazywamy mieszanym systemem czasu pracy.

Pracodawca może zastosować mieszany system czasu pracy zarówno w obrębie jednego dnia pracy, jak i tak ustalić rozkład czasu pracy kierowcy, by część dni w przyjętym okresie rozliczeniowym pracował on na podstawie czasu przerywanego, a część na podstawie równoważnego. W pierwszym przypadku pracodawca będzie musiał jednak dokonać skrócenia maksymalnie 5-godzinnej przerwy przysługującej kierowcy w przerywanym systemie czasu pracy.