Priorytetem państw członkowskich inicjatywy Trójmorza jest spójna i zintegrowana infrastruktura w regionie, który stanowi prawie jedną trzecią powierzchni Unii Europejskiej i ponad 100-milionowe skupisko konsumentów. Pozwoli to wyrównać gospodarcze nierówności wspólnego europejskiego rynku oraz zwiększyć rolę Europy Środkowo-Wschodniej w międzynarodowym handlu na korytarzach Nowego Jedwabnego Szlaku.
Inicjatywa ma bardzo ambitne cele. Według Komisji Europejskiej, do najistotniejszych założeń należy zwiększenie łączności w regionie w zakresie energii, infrastruktury i komunikacji cyfrowej, stymulowanie rozwoju gospodarczego oraz ułatwienie osiągnięcia rzeczywistej konwergencji (zbieżności, np. gospodarczej) między państwami członkowskimi UE. Inicjatywa Trójmorza ma szansę na połączenie rozwiniętego regionu Europy Zachodniej i obszaru rynków wschodzących, leżących na peryferiach ekonomicznego centrum Wspólnoty.
Cechą rynków wschodzących jest dynamiczny wzrost gospodarczy, a państwa członkowskie inicjatywy w ciągu ostatnich dwóch dekad podążały podobną ścieżką konwergencji, co wysoko rozwinięte gospodarki azjatyckie – przeszły od niskiej wydajności pracy do wydajności zbliżonej do granicy technologicznej. Z oficjalnych danych wynika, że kraje bałtyckie, Słowacja i Polska miały podobny wzrost, co gospodarka Japonii w latach 70. i 80. Skok odnotowała także Rumunia i Chorwacja.
Regułę konwergencji odzwierciedla wzrost PKB. W przypadku państw członkowskich projektu Trójmorza wzrost ekonomiczny od prawie 30 lat jest wyższy niż wzrost Niemiec o około 1,5 pkt. proc. Jak wynika z raportu Polskiego Instytutu Transportu Drogowego, w ciągu ostatnich 15 lat największe wyniki wzrostu gospodarczego odnotowały Polska (5,3 proc.), Słowacja (4,8 proc.) i Rumunia (4,7 proc.).
Tempo wzrostu gospodarczego rocznie (proc.) i różnica między Trójmorzem a Niemcami
Obecnie PKB krajów Trójmorza wynosi 1,7 biliona euro. Pozytywne wyniki państw członkowskich projektu poprawiają ich pozycję na wewnętrznym rynku Unii Europejskiej nieprzerwanie od momentu przystąpienia do Wspólnoty. W 2004 r. państwa w obszaru Trójmorza generowały tylko 15,2 proc. PKB (bez Wielkiej Brytanii), tymczasem w 2018 r. już 19,1 proc. Wpłynęła na to m.in. koncentracja na produkcji przemysłowej. Obecnie spośród 10 państw UE o najwyższym udziale wartości dodanej generowanej w PKB przez przemysł, aż 8 państw należy do Trójmorza.
Kluczowe projekty infrastrukturalne Trójmorza
Inicjatywa nie posiada jeszcze zbyt wielu osiągnięć, jednak w zakresie jej działań i dialogu leży kilka istotnych koncepcji infrastrukturalnych: Via Carpatia, Via Baltica i Rail Baltica. W ramach Inicjatywy rozwijane są również inne, regionalne lub międzyregionalne projekty – Viking Train, koncepcja przewoźników krajowych Litwy, Białorusi i Ukrainy oraz portów w Kłajpedzie, Czarnomorsku i Odessie, Fairway Danube, wodny korytarz Dunaj – Odra – Łaba czy Bursztynowy Korytarz Kolejowy, łączący Budapeszt, Bratysławę i Ljubljanę oraz centra przemysłowe w Krakowie, Katowicach, Warszawie i Koszycach.
Kluczowy projekt – Via Carpatia – to również jedna z najważniejszych tras sieci TEN-T. Droga stanowi korzystne połączenie na osi północ-południe wzdłuż wschodniej granicy UE i integruje struktury transportowe Litwy, Polski, Ukrainy, Słowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Turcji i Grecji. Koncepcja stanowi duży potencjał ze względu na perspektywę poszerzenia szlaku o kolejne państwa, m.in. Bałkany Zachodnie.
Dzięki połączeniu z portem Pireus, który stanowi jeden z najważniejszych elementów infrastruktury Morskiego Jedwabnego Szlaku, kraje Trójmorza – z Polską na czele, która obecnie jest hubem przeładunkowych Europy – zyskują ważną pozycję w handlu z Chinami.
Droga Via Carpatia o długości ponad 7,7 tys. km
Dużą perspektywę dla rozwoju przepływu usług i towarów między Europą Północną, Środkową i Zachodnią stanowi Via Baltica – trasa łącząca Finlandię, Estonię, Łotwę, Litwę i Polskę z krajami Europy Zachodniej. Jest częścią drogi międzynarodowej E67, najważniejszego połączenia drogowego Polski i państw bałtyckich. Eksperci PITD wykazują, że szlak pozwoli zmniejszyć uciążliwość dla otoczenia transportu drogowego, który przemieszcza się ze wschodnich regionów Europy do Niemiec. Co równie istotne, droga stanowi ważny element transportu intermodalnego, ponieważ w Suwałkach krzyżuje się z liniami kolejowymi i międzynarodową trasą Rail Baltica.
Via Baltica – ważny element transportu intermodalnego
Rail Baltica z kolei jest zaprojektowana jako linia szybkiej kolei konwencjonalnej. Obecny plan zakłada przebieg przez Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię i Finlandię. Wzdłuż trasy powstanie kilka terminali przeładunkowych. Zdaniem autorów raportu, największe będą w Kownie na Litwie, Salaspils na Łotwie oraz Muuga w Estonii. Realizacja projektu zapewni połączenia multimodalne między transportem morskim, kolejowym i drogowym wśród wszystkich uczestników koncepcji.
Trasa Rail Baltica oraz jej połączenie z Europą Zachodnią
Rozwój państw członkowskich opiera się na zasadach zrównoważonego rozwoju ekonomicznego. Za główne priorytety inicjatywy uznaje się poprawę połączeń transportowych i intermodalnych, realizację postulatów europejskiej polityki energetycznej i ekologicznej oraz promowanie biznesowego charakteru projektów. W tym celu powstał Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza, który planuje zebranie od 3 do 5 mld euro na uzupełnienie programów unijnych oraz zwiększenie konkurencyjności państw regionu Trójmorza.
Fot. GDDKiA Rzeszów/Twitter/PITD