Co zmienia artykuł 12g rozporządzenia 833/2014?
W ramach 12. i 14. pakietu sankcji nałożonych na Rosję, Unia Europejska wprowadziła nowy obowiązek prawny, który zaczął obowiązywać od 2024 r. Chodzi o artykuł 12g rozporządzenia 833/2014, który zobowiązuje unijnych eksporterów do wprowadzania do umów handlowych klauzuli zakazującej reeksportu określonych towarów i technologii do Rosji.
To, co dotąd było dobrą praktyką w ramach należytej staranności, teraz stało się obowiązkiem. Te przepisy mają zapobiegać obchodzeniu sankcji poprzez reeksport do Rosji przez państwa trzecie. Szczególnie dotyczy to wrażliwych towarów takich jak: sprzęt lotniczy, paliwo lotnicze, broń, a także tzw. “common high priority items”.
Dla kogo obowiązek i od kiedy?
Obowiązek dotyczy wszystkich unijnych firm eksportujących towary objęte przepisem do państw spoza UE, z wyjątkiem tzw. państw partnerskich (m.in. Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Korea Południowa, Australia, Norwegia czy Szwajcaria (załącznik VIII rozporządzenia 833/2014). W przypadku kontraktów zawartych przed 19 grudnia 2023 r. obowiązywał okres przejściowy do 19 grudnia 2024 r.. Umowy zawarte po tej dacie muszą zawierać klauzulę najpóźniej od 20 marca 2024 r.
Co musi zawierać klauzula “no re-export to Russia”?
Klauzula nie może być ogólnikowa. Powinna być jasno określona jako istotny element umowy, a także zawierać tzw. odpowiednie środki zaradcze na wypadek jej naruszenia. Przykłady takich środków to m.in.:
- prawo do rozwiązania umowy przez eksportera,
- naliczenie kar umownych,
- obowiązek monitorowania dalszego łańcucha dostaw przez odbiorcę spoza UE,
- możliwość kontroli i żądania informacji w zakresie przestrzegania zobowiązania.
A co z kontraktami publicznymi i wyjątkami?
Od czerwca 2024 r. obowiązuje wyjątek dla kontraktów zawieranych przez eksporterów z zagranicznymi władzami publicznymi lub organizacjami międzynarodowymi – w ich przypadku nie ma obowiązku wprowadzania klauzuli, ale należy zgłosić taki kontrakt do odpowiedniego organu krajowego w terminie do dwóch tygodni.
Niektóre wyjątki dotyczą również kontraktów zawartych przed 19 grudnia 2023 r., które były objęte krajową procedurą licencyjną z określonymi warunkami końcowego użytkowania.
Egzekwowanie przepisów i sankcje
Eksporterzy muszą być w stanie udowodnić, że klauzula została zawarta w kontrakcie – i to przed dokonaniem dostawy. W przypadku naruszeń są zobowiązani do niezwłocznego zgłoszenia tego faktu do krajowego organu nadzorczego.
Dodatkowo, nawet poza zakresem art. 12g, na eksporterach ciąży ogólny obowiązek dochowania należytej staranności w celu zapobiegania obchodzeniu sankcji – w tym przez monitorowanie łańcucha dostaw i analizę ryzyka związanego z partnerami handlowymi spoza UE.
Jak przedsiębiorcy powinni się przygotować?
Dla branży eksportowej oznacza to konieczność aktualizacji wzorów umów, szkoleń działów sprzedaży i prawnych, a także wdrożenia wewnętrznych procedur zgodności z przepisami sankcyjnymi.
Firmy powinny również przeanalizować istniejące kontrakty i zawczasu renegocjować warunki, aby uniknąć zakłóceń w realizacji dostaw po 1 stycznia 2025 r.
Na zakończenie: nowy standard odpowiedzialności biznesowej
Wprowadzenie obowiązkowej klauzuli “no re-export to Russia” to nie tylko formalność prawna – to wyraz nowego standardu odpowiedzialności biznesowej w obliczu geopolitycznych napięć. UE oczekuje od swoich przedsiębiorców nie tylko przestrzegania przepisów, ale też aktywnej roli w ochronie integralności sankcji. Firmy, które odpowiednio się przygotują, zyskają nie tylko zgodność z prawem, ale i przewagę reputacyjną.
O Autorze:
Dr Izabella Tymińska, ekspert ds. ceł, prawa celnego, handlu zagranicznego. Zajmuje się doradztwem z zakresu przepisów prawa celnego, importu i eksportu towarów i usług, analizą finansowo-ekonomiczną kontraktów międzynarodowych. Specjalizuje się w sprawach z tzw. „górnej półki trudności” – zawiłych i nietypowych. Wieloletni pracownik Urzędu Celnego. Przez wiele lat pracowała dla firm logistycznych i spedycyjnych, gdzie piastowała m.in. funkcję członka zarządu. Jest wykładowcą na Akademii Sztuki Wojennej na Wydziale Zarządzania i Dowodzenia w Instytucie Logistyki w Warszawie. Wykładała w Szkole Wyższej w Warszawie ALMAMER, Wyższej Szkole Cła i Logistyki czy Uczelni Techniczno – Handlowej. Absolwentka Ekonomii, Logistyki, Stosunków Międzynarodowych, Zarządzania oraz Ekonomiki Obronności.
