Związek Die Güterbahnen, reprezentujący prywatnych operatorów kolejowych, ostrzega: od końca 2023 do początku 2025 roku ceny dostępu do torów w Niemczech więcej niż się podwoiły. Dla nowego okresu rozkładowego 2025/26 państwowy zarządca infrastruktury, DB InfraGO, zażądał 5,02 euro za każdy przejechany kilometr. Nawet z uwzględnieniem wsparcia państwowego, realna stawka wynosiłaby 4,06 euro/km – poziom nieakceptowalny dla wielu przewoźników.
To oznacza, że udział opłat torowych w całkowitych kosztach operacyjnych pociągu towarowego sięga już od 15 do nawet 27 proc. Tak wysokie wartości są nie do udźwignięcia, zwłaszcza w sektorze, który ma już ograniczone marże i działa w konkurencji z tańszym transportem drogowym.
Efekt domina: mniej pociągów, jeszcze wyższe koszty
Peter Westenberger, dyrektor Die Güterbahnen, ostrzega przed “cenowym kolapsem”. Mechanizm jest prosty i niebezpieczny: wyższe ceny dostępu do torów zmniejszają liczbę kursów pociągów, co prowadzi do spadku przychodów DB InfraGO, a to z kolei wymusza dalsze podwyżki opłat. To spirala, z której sektor może już nie wyjść bez systemowej interwencji.
Tymczasem na niemieckich autostradach obserwuje się wzrost liczby ciężarówek, co nie pozostaje bez wpływu na:
- emisję CO2 i cele klimatyczne,
- zatłoczenie sieci drogowej,
- bezpieczeństwo ruchu.
Propozycja reformy: tylko koszt graniczny
W odpowiedzi na kryzys, Die Güterbahnen przedstawił kompleksową propozycję reformy systemu opłat. Główne założenie to przejście na tzw. model kosztu granicznego – przewoźnicy płaciliby jedynie za faktyczne koszty, jakie generuje dany przejazd. Maksymalna stawka wynosiłaby ok. 2 euro/km.
Dodatkowo, ceny miałyby być ustalane na pięć lat z góry przez Bundestag i Bundesrat, a ich korekta byłaby powiązana z inflacją sektora. Koszty finansowe systemu – szacowane na około miliard euro rocznie – miałyby być pokrywane bezpośrednimi dotacjami z budżetu państwa.
Koniec z logiką zysku w infrastrukturze kolejowej?
Związek otwarcie krytykuje model pełnych kosztów, na którym bazuje obecny system, i zarzuca DB InfraGO posiadanie “słabo regulowanego monopolu cenowego”. Co więcej, pasażerski transport kolejowy ma ustawowo ograniczone stawki dostępu, co oznacza, że ciężar kosztów jest w coraz większym stopniu przerzucany na segment towarowy.
W związku z tym Die Güterbahnen postuluje:
- odejście od modelu zysku w DB InfraGO,
- wprowadzenie premii za efektywność, a nie za rentowność,
- nadzór systemu przez Federalną Agencję Sieciową oraz nowe Federalne Biuro Transportu Kolejowego.
Polityka reaguje, ale związek chce więcej
Rząd federalny zapowiedział reformę systemu. Minister transportu Volker Wissing (FDP) przedstawił projekt, który zakłada mniejszą niż planowano podwyżkę stawek – zamiast 35 proc. jedynie 16 proc. od grudnia 2025 r.. Ale zdaniem Die Güterbahnen to zbyt mało i zbyt późno.
Związek domaga się strukturalnej zmiany modelu, którego efektem byłaby nienastawiona na zysk DB InfraGO i stabilny, przewidywalny system opłat torowych. Reforma – jeśli Bundestag i Bundesrat zgodzą się na nią do połowy 2026 r. – mogłaby wejść w życie już od stycznia 2027 roku.
Stawka jest większa niż tylko ceny
Walka o ceny dostępu do torów to nie tylko kwestia bilansu finansowego kolejowych operatorów. To rozstrzygnięcie o tym, czy Europa faktycznie traktuje priorytetowo transport kolejowy jako ekologiczny i bezpieczny środek przewozu towarów. Jeśli nie dojdzie do radykalnej zmiany logiki kosztowej, ciężarówki znów zdominują kontynent – ze wszystkimi tego konsekwencjami.
