W praktyce powstaje wiele wątpliwości co do tego, czyim obowiązkiem jest zabezpieczenie towaru na czas transportu. Prawo przewozowe i Konwencja CMR praktycznie nie reguluje tej materii, orzecznictwo sądowe jest niekonsekwentne, praktyka ubezpieczeniowa także. Dodatkowo w doktrynie prawa istnieje wiele koncepcji i poglądów na ten temat, często ze sobą sprzecznych. W tej sytuacji szczególnie ważne jest, by mieć świadomość tematu.
Każdy przewoźnik powinien mieć wiedzę co do tego, w którym momencie rozpoczyna się jego odpowiedzialność za powierzony mu ładunek. Temat jest bardzo skomplikowany i w zasadzie z powodzeniem nadaje się na doktorat. Postaramy się jednak nie mnożyć wątpliwości, a podsunąć praktyczne rozwiązania. W niektórych sytuacjach warto mieć w OCPD klauzulę czynności zabezpieczenia towaru.
Przewóz towaru typowego
Poniżej przedstawiamy poszczególne etapy transportu w sytuacji, gdy towar jest typowy, na paletach i w związku z tym przewoźnik powinien posiadać wiedzę o jego rozmieszczeniu i zabezpieczeniu na czas transportu. Wskazówki co do sposobu zabezpieczania towaru zawarte zostały w „Wytycznych odnośnie europejskiej dobrej praktyki w zakresie mocowania ładunków w transporcie drogowym”.
Zakładamy także, że żaden z dokumentów przewozowych nie nakłada na przewoźnika obowiązku dokonania załadunku i rozładunku towaru.
| Wykonywana czynność | Stan prawny | Jak zachowuje się ochrona ubezpieczeniowa? | Jaka klauzula jest niezbędna? |
| Ładowanie towaru na pojazd | Zgodnie z art. 43. ust. 1 prawa przewozowego, jeśli umowa przewozu lub przepis prawny nie stanowią inaczej, czynności ładunkowe należą do obowiązków nadawcy i odbiorcy.Art. 17 ust. 4 pkt c CMR stanowi, że przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności, jeśli szkoda powstała wskutek manipulowania, ładowania, rozmieszczenia, wyładowania towaru przez nadawcę, odbiorcę lub osoby działające na ich rachunek. | Brak jest ochrony ubezpieczeniowej. Należy skorzystać z klauzuli aby ją włączyć. | Klauzula załadunku i rozładunku |
| Sprawdzenie poprawności rozmieszczenia towaru | Przepisy nie regulują tej materii. Międzynarodowe orzecznictwo sądowe oraz oraz doktryna prawnicza przyjmuje jednak, że w przypadku przesyłek typowych (standardowych) jest to obowiązek przewoźnika. | Należy skorzystać z klauzuli. | Klauzula załadunku i rozładunk |
Przejęcie pieczy nad towarem (przyjęcie towaru do przewozu)
| Wykonywana czynność | Stan prawny | Jak zachowuje się ochrona ubezpieczeniowa | Jaka klauzula jest niezbędna? |
| Zabezpieczenie towaru na czas transportu | Przepisy nie regulują również i tej materii. Orzecznictwo sądowe oraz doktryna prawnicza przyjmuje, że w przypadku przesyłek typowych jest to obowiązek przewoźnika. | Należy skorzystać z klauzuli. | Klauzula czynności zabezpieczenia towaru |
| Transport | Standardowy zakres ochrony. |
Pozbycie się pieczy nad towarem
| Wykonywana czynność | Stan prawny | Jak zachowuje się ochrona ubezpieczeniowa | Jaka klauzula jest niezbędna? |
| Rozładunek |
Stan prawny tak jak przy załadunku. Zgodnie z art. 43. ust. 1 prawa przewozowego, jeśli umowa przewozu lub przepis prawny nie stanowią inaczej, czynności ładunkowe należą do obowiązków nadawcy i odbiorcy. Art. 17 ust. 4 pkt c CMR stanowi, że przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności, jeśli szkoda powstała wskutek manipulowania, ładowania, rozmieszczenia, wyładowania towaru przez nadawcę, odbiorcę lub osoby działające na ich rachunek. |
Należy skorzystać z klauzuli. | Klauzula załadunku i rozładunku |
Jeśli z umowy przewozu wynika, że załadunek i rozładunek należą do obowiązków przewoźnika, to oczywiście moment przejścia pieczy nad ładunkiem przesunie się w czasie – od chwili udostępnienia towaru do załadunku do momentu rozładowania pojazdu.
Przewóz towaru nietypowego
Należy dodać, że w jeśli towar jest nietypowy (załadunek, rozmieszczenie na pojeździe, zabezpieczenie wymaga specjalistycznej wiedzy) powyższa tabela będzie nieaktualna. Dla takich sytuacji nie ma gotowych schematów i każdy przypadek należy analizować indywidualnie. Przyjmuje się jednak, że nawet w takich przypadkach kierowca powinien dokonać choćby inspekcji wzrokowej, starając się wychwycić oczywiste nieprawidłowości.
Przykładowa treść klauzuli
Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje dodatkowo szkody w towarze, wynikające z czynności zabezpieczania towaru pod warunkiem:
1. zlecenia wykonania tych czynności ubezpieczonemu w zleceniu transportowym,
2. gdy przewoźnik ma możliwości, wiedzę i umiejętność dokonania tych czynności oraz
3. posiada urządzenia i środki zabezpieczające odpowiednie dla danego rodzaju towaru.
Klauzula stawia trzy warunki, które należy spełnić. Niedochowanie choćby jednego z nich może oznaczać problemy z ochroną ubezpieczeniową, szczególnie w przypadku dwóch ostatnich warunków – chodzi tu właśnie o towar nietypowy.
Przykład
Przedmiotem zlecenia były szyby na stojakach. Załadunek, zgodnie z dokumentacją, został wykonany przez kierowcę. Na miejscu rozładunku okazało się, że kilka szyb było pękniętych. Wartość szkody wyniosła 3 233 zł.
Wartość szkody nie była duża, więc ubezpieczyciel nie powołał biegłego, celem ustalenia przyczyn szkody. Ponieważ z oświadczenia kierowcy wynikało, że w czasie transportu nie powstały żadne okoliczności, z którymi można wiązać powstanie szkody – np. gwałtowne hamowanie, itp., ubezpieczyciel założył, że do szkody doszło w trakcie załadunku i odszkodowanie zostało wypłacone z przedmiotowej klauzuli.
Foto: Acus