Niewielkie ożywienie w obrotach handlowych Polski nastąpiło na początku 2025 r., jednak dynamika ta nadal znacząco odbiegała od średniego poziomu z ostatnich lat. W I kwartale 2025 r. łączna wartość eksportu i importu towarów i usług była o 2,0 proc. wyższa w porównaniu z analogicznym okresem 2024 r. Stopniowemu ożywieniu towarzyszyły zróżnicowane tendencje między eksportem a importem oraz między towarami a usługami, co prowadziło do pogorszenia salda oraz zwiększenia roli usług.
Wartość obrotów handlowych przy tym ponownie rosła wolniej niż pozostałych kategorii produktu krajowego brutto. W wyniku tej tendencji, kontynuowanej od 2023 r., udział eksportu towarów i usług w PKB obniżył się do 51,5 proc., tj. najniższego poziomu od 2016 r., a udział importu zmniejszył się do 48,1 proc.
Spadkowa tendencja eksportu motoryzacyjnego
Utrzymująca się stagnacja eksportu, odzwierciedlona w obniżających się wskaźnikach wolumenu, wpłynęła na dalszy spadek jego wartości. W I kwartale 2025 r., według statystyki bilansu płatniczego, wartość eksportu obniżyła się o 1,2 proc. r/r. Do tego spadku przyczynił się wolumen eksportu.
W I kwartale 2025 r. eksport towarów realnie się zmniejszył o 2,2 proc. r/r (wobec spadku o 2,6 proc. w IV kwartale 2024 r.). Był to ósmy z rzędu kwartał spadku eksportu w cenach stałych. Pozytywny wpływ na zmiany wartości miał natomiast wzrost cen transakcyjnych eksportu o 0,5 proc. r/r, na co złożył się wzrost wskaźników cen w handlu światowym i jednoczesne zmniejszenie skali aprecjacji nominalnego kursu złotego.
Negatywny wpływ na realną dynamikę eksportu towarów mają przede wszystkim dwa czynniki – utrzymująca się na względnie niskim poziomie dynamika popytu w krajach Unii Europejskiej, będących głównymi odbiorcami towarów pochodzących z Polski, a także rosnąca konkurencja ze strony eksporterów z innych krajów, zwłaszcza tych pozaeuropejskich. Pogorszenie konkurencyjności polskiego eksportu powoduje nie tylko obniżenie jego dynamiki w porównaniu z innymi państwami Wspólnoty, ale także sprawia, że jest ona niższa niż wynikałoby to z popytu w UE.
Największy wpływ na zmniejszenie wartości eksportu w I kwartale 2025 r. miał kolejny głęboki spadek eksportu w kategorii obejmującej środki transportu i ich części. Wzrostowa tendencja umocniła się zaś w eksporcie produktów rolnych. W pozostałych głównych kategoriach, prócz paliw, zmiany wartości eksportu były relatywie niewielkie (około 1 proc.). Nieco większy w porównaniu z 2024 r. był eksport towarów konsumpcyjnych oraz dóbr inwestycyjnych, natomiast zmniejszył się eksport towarów zaopatrzeniowych.
Negatywny wpływ na realną dynamikę eksportu towarów mają przede wszystkim dwa czynniki – utrzymująca się na względnie niskim poziomie dynamika popytu w krajach Unii Europejskiej, będących głównymi odbiorcami towarów pochodzących z Polski, a także rosnąca konkurencja ze strony eksporterów z innych krajów, zwłaszcza tych pozaeuropejskich
W tym okresie wartość sprzedaży zagranicznej środków transportu i części zmniejszyła się o 11,7 proc. r/r (wobec spadku o 11,3 proc. w 2024 r.). Złożyły się na to głębokie spadki eksportu samochodów osobowych oraz pozostałych pojazdów. Obniżenie eksportu aut osobowych związane było z silnym zmniejszeniem produkcji w Polsce, jakie nastąpiło w wyniku reorganizacji sieci produkcji w jednym z największych globalnych koncernów.
Stagnacja na europejskim rynku samochodowym (w I kwartale 2025 r. liczba nowych pojazdów zarejestrowanych w UE zmniejszyła się o 2,0 proc. r/r) oraz rosnący jednocześnie import aut i komponentów z Chin przyczyniły się do kontynuacji wyraźnej tendencji spadkowej w eksporcie części motoryzacyjnych. Ponadto wyraźny spadek eksportu w I kwartale 2025 r. odnotowali także eksporterzy samochodów dostawczych, ciągników drogowych oraz naczep.
Nastąpił niewielki wzrost wartości polskiego eksportu towarów konsumpcyjnych, który związany był z większą sprzedażą zagraniczną towarów półtrwałych oraz nietrwałych. Największy wzrost wartości nastąpił w eksporcie odzieży (o blisko 20,0 proc. w porównaniu z 2024 r.). Duży wzrost importu odzieży może przy tym wskazywać, że jest to rezultat zwiększającego się reeksportu. Z kolei w eksporcie trwałych towarów konsumpcyjnych kontynuowana była tendencja spadkowa.
Wartość eksportu obniżyła się tu dziewiąty kwartał z rzędu. Do spadku eksportu przyczyniło się przede wszystkim zmniejszenie sprzedaży zagranicznej odbiorników telewizyjnych oraz mebli. Na niskim poziomie ustabilizowała się wartość eksportu urządzeń AGD. Niekorzystny wpływ na eksport towarów konsumpcyjnych trwałego użytku miał dalszy szybki wzrost importu z Chin w krajach UE. W porównaniu z 2024 r. jego wartość zwiększyła się o 33 proc. r/r. Towary trwałego użytku były kategorią o najsilniejszym wzroście importu z Państwa Środka. Duży wzrost importu z tego kraju powoduje, że zmniejsza się udział innych dostawców, w tym Polski.
Tendencja wzrostowa umocniła się natomiast w eksporcie produktów rolnych, co wpłynęło na dalsze zwiększenie się udziału tej kategorii w eksporcie towarów do najwyższego poziomu. Na początku 2025 r. udział produktów rolnych osiągnął poziom 15,9 proc. Wzrostowi wartości eksportu tych produktów sprzyjał wzrost cen na międzynarodowych rynkach.
W I kwartale 2025 r. największe wzrosty odnotowano w eksporcie mięsa drobiowego (najważniejsza obecnie pozycja w eksporcie produktów rolnych) i wołowego, wyrobów czekoladowych, karmy dla zwierząt oraz przetworów mięsnych. Niektóre z tych produktów osiągnęły w tym okresie historycznie najwyższe wartości eksportu. Eksport produktów rolnych w I kwartale 2025 r. najbardziej zwiększył się do Francji i Niemiec oraz do Ukrainy. Stosunkowo duży był także wzrost eksportu rolnego do Stanów Zjednoczonych.
O stopniowej poprawie wyników eksportowych do Niemiec w I kwartale 2025 r. świadczą wzrosty eksportu w dwóch kategoriach. W porównaniu z początkiem 2024 r. zwiększył się eksport produktów rolnych (przede wszystkim dostaw mięsa drobiowego, wołowego oraz produktów mleczarskich) oraz towarów konsumpcyjnych (pod wpływem dużego wzrostu eksportu odzieży). Nadal jednak głębokie spadki obserwowane były w eksporcie towarów zaopatrzeniowych, dóbr inwestycyjnych oraz środków transportu.
Skala spadku w tej ostatniej kategorii zmniejszyła się w porównaniu z poprzednimi kwartałami w wyniku realizacji kontraktu na dostawy autobusów. Duże zmniejszenie eksportu części motoryzacyjnych może być związane z szybkimi zmianami struktury produkcji samochodów w Niemczech w kierunku zwiększenia udziału pojazdów elektrycznych zasilanych akumulatorowo (BEV) oraz samochodów hybrydowych ładowanych z zewnętrznego źródła prądu (PHEV).
Zmiany w strukturze geograficznej polskiego eksportu wskazują na stopniowe zmniejszanie się skali spadku sprzedaży zagranicznej do Niemiec. Spadek eksportu do naszego zachodniego sąsiada był nadal jednak większy w porównaniu z eksportem ogółem, co wpłynęło na ponowne obniżenie się udziału kraju zza Odry w eksporcie ogółem.
Wyraźnie zmniejszyła się także skala spadku eksportu do pozostałych państw Unii Europejskiej. W I kwartale 2025 r. wartość eksportu do tej grupy krajów była niższa o 0,7 proc. w porównaniu z 2024 r. W tym okresie zwiększyła się sprzedaż do 15 unijnych gospodarek, w tym najbardziej na Słowację, do Węgier oraz Szwecji. Najgłębsze spadki były natomiast kontynuowane w eksporcie do Francji i Włoch, na co wpływ miały przede wszystkim powiązania w sektorze motoryzacyjnym.
Spadek eksportu do krajów trzecich okazał się większy w porównani ze spadkiem do państw Unii Europejskiej, do czego przyczyniło się zmniejszenie eksportu do Białorusi i Turcji oraz obniżenie wzrostu dostaw do Ukrainy. Z drugiej strony relatywnie duży wzrost nastąpił w eksporcie do Stanów Zjednoczonych.
USA w I kwartale 2025 r. były ósmym, pod względem wartości eksportu, partnerem handlowym Polski. Znaczenie tego kraju w eksporcie systematycznie się powiększa. Na początku 2025 r. jego udział w naszym eksporcie wzrósł do 3,3 proc., tj. najwyższego poziomu w XXI w. Najważniejszymi pozycjami w eksporcie do Stanów Zjednoczonych były w tym czasie części silników lotniczych, srebro w stanie surowym, aparaty słuchowe, przewody elektryczne oraz meble.
Wzrost znaczenia USA w eksporcie zwiększa ekspozycję polskiej gospodarki na negatywny bezpośredni wpływ polityki handlowej prowadzonej przez administrację Białego Domu. Jej celem jest znaczne podwyższenie ceł na produkty importowane do Stanów Zjednoczonych. Obok bezpośredniego wpływu, cła amerykańskie mogą pośrednio wpłynąć na ograniczenie eksportu do krajów UE. USA mają bowiem znacznie większe znaczenie dla eksportu krajów Europy Zachodniej, w tym dla Niemiec.
Stany Zjednoczone są najważniejszym kierunkiem niemieckiego eksportu. Na początku 2025 r. na ten kraj przypadało 10,3 proc. wartości eksportu naszego zachodniego sąsiada. Dodatkowo niekorzystna jest struktura eksportu Niemiec do USA, gdzie bardzo duże znaczenie odgrywa branża motoryzacyjna. Statystyki wartości dodanej w handlu międzynarodowym wskazują, że relatywnie duża część tej wartości wytworzonej w Polsce, trafia do Stanów w produktach eksportowanych z innych krajów UE, głównie z Niemiec. W szczególności dotyczy to części motoryzacyjnych.
Wyraźne przyspieszenie importu
W I kwartale 2025 r. umocniła się tendencja wzrostowa importu towarów, zapoczątkowana w III kwartale 2024 r. W tym okresie jego wartość zwiększyła się o 4,5 proc. r/r do 373,1 mld zł. Dane statystyki handlu zagranicznego wskazują, że do wzrostu importu przyczyniło się zarówno zwiększenie jego wolumenu (o 2,7 proc. r/r), jak i wzrost cen transakcyjnych (o 1,5 proc.).
Do wzrostu importu towarów na początku 2025 r. przyczynił się przede wszystkim wzrost krajowego popytu konsumpcyjnego. Wolumen importu towarów konsumpcyjnych odnotował w tym okresie dwucyfrowy wzrost, zdecydowanie dominując nad zmianami w pozostałych kategoriach. Z kolei największy wpływ na wyższe ceny importu miały rosnące ceny żywności.
Podobnie jak w III i IV kwartale 2024 r. do wzrostu wartości importu przyczynił się w największej mierze import towarów konsumpcyjnych. W porównaniu z rokiem poprzednim zwiększyła się także wartość importu produktów rolnych, uzbrojenia oraz dóbr inwestycyjnych. Na zbliżonym poziomie do I kwartału 2024 r. utrzymała się wartość importu towarów zaopatrzeniowych oraz paliw. Po raz kolejny odnotowano też spadek importu środków transportu.
Wzrost wartości importu towarów konsumpcyjnych był najwyższy spośród głównych kategorii i jednocześnie wyższy niż w trzech poprzednich kwartałach. Duża dysproporcja pomiędzy dynamikami importu towarów konsumpcyjnych i pozostałych produktów znalazła odzwierciedlenie we wzroście udziału tej kategorii w imporcie ogółem. Na początku 2025 r. znaczenie towarów konsumpcyjnych w imporcie wzrosło do 17,3 proc. (wobec 15,7 proc. w I kwartale 2024 r.). Największy wpływ na wysoką dynamikę importu miały wtedy towary półtrwałego i nietrwałego użytku. Najsilniej zwiększyła się wartość importowanej odzieży oraz produktów farmaceutycznych.
Wysoka dynamika charakteryzowała także import produktów rolnych. Największe wzrosty nastąpiły w takich pozycjach towarowych jak masło, tłuszcz i oleje kakaowe, pasta kakaowa, kawa, wyroby czekoladowe oraz tytoń. Wzrosty cen kakao i kawy wpłynęły na wysokie dynamiki importu rolnego z Wybrzeża Kości Słoniowej, Ghany oraz Brazylii. Wyraźnie zwiększyła się także wartość importu produktów rolnych z Niemiec oraz Holandii.
Chociaż wartość importu paliw utrzymała się na podobnym poziomie, jak w I kwartale 2024 r., to zmiany w poszczególnych pozycjach towarowych były bardzo zróżnicowane. Duży wzrost nastąpił przede wszystkim w imporcie gazu ziemnego. Wynikało to z jednej strony z rekordowej liczby dostaw gazu płynnego, z drugiej – większego popytu z powodu niższych temperatur i odbudowy zapasów w magazynach. Z tego też względu nastąpił wyraźny wzrost cen gazu na rynku europejskim. W I kwartale 2025 r. terminal LNG w Świnoujściu odnotował rekordową liczbę 20 dostaw (wobec 11 w I kwartale 2024 r.), co było możliwe dzięki rozbudowie polskiego gazoportu. Oprócz gazu zwiększył się także import energii elektrycznej. Zmniejszyły się natomiast dostawy ropy naftowej, produktów naftowych oraz węgla.
Największy spadek wartości nastąpił w imporcie środków transportu. Złożył się na to głównie spadek przywozu części motoryzacyjnych, a także mniejszy import pojazdów użytkowych. Nastąpiło przy tym spowolnienie wzrostowej tendencji w imporcie aut osobowych, na co, obok danych statystyki handlu zagranicznego, wskazują dane o rejestracjach. W I kwartale 2025 r. liczba nowych pojazdów zwiększyła się o 2,5 proc. r/r (podczas gdy średnio w 2024 r. zwiększyła się o 16,1 proc. r/r).
Liczba pierwszych rejestracji samochodów sprowadzonych z zagranicy praktycznie się nie zmieniła w porównaniu z I kwartałem 2024 r. Podobnie, jak w poprzednich kwartałach odnotowano duży wzrost dostaw samochodów osobowych z Chin. W I kwartale 2025 r. zarejestrowano w Polsce ponad 7 tys. aut pochodzących z Państwa Środka, co stanowiło 5,1 proc. rynku nowych aut osobowych. Ich import był prawie trzykrotnie większy niż na początku 2024 r.
O ile w eksporcie zmiany sprzedaży do krajów UE i pozaeuropejskich były w I kwartale 2025 r. zbliżone, to w imporcie tendencje były silnie zróżnicowane. Podczas gdy wartość importu z Unii Europejskiej zmniejszyła się o 1,1 proc. r/r, to import z krajów pozaeuropejskich wzrósł o 15,4 proc. r/r. Wpłynęło to na dalszy wzrost udziału tych gospodarek w imporcie do Polski do 38,6 proc. (najwyższego dotychczas poziomu, biorąc pod uwagę wyniki I kwartału). Wśród najważniejszych dostawców towarów do Polski, na drugim miejscu (po Niemczech) umocniły się Chiny, a na trzecim – Stany Zjednoczone. W wyniku rosnącego importu uzbrojenia wyraźnie zwiększył się także import z Korei (8. miejsce pod względem wartości importu).
Podobnie, jak w poprzednich kwartałach odnotowano duży wzrost dostaw samochodów osobowych z Chin. W I kwartale 2025 r. zarejestrowano w Polsce ponad 7 tys. aut pochodzących z Państwa Środka, co stanowiło 5,1 proc. rynku nowych aut osobowych. Ich import był prawie trzykrotnie większy niż na początku 2024 r.
Głównym beneficjentem wzrostu popytu na towary zagraniczne w Polsce było Państwo Środka. W I kwartale 2025 r. wartość importu zwiększyła się o 16,2 proc. r/r, co wpłynęło na dalszy wzrost znaczenia tego kraju w imporcie do Polski. W omawianym okresie jego udział zwiększył się do 15,3 proc., tj. najwyższego dotychczas poziomu, uwzględniając wyniki w I kwartale.
Najsilniej zwiększył się import towarów konsumpcyjnych (o 27,1 proc. r/r) – zwłaszcza odzieży, sprzętu sportowego, mebli oraz zabawek. Duże wzrosty odnotowano także w kategorii obejmującej środki transportu, w tym aut osobowych oraz części motoryzacyjnych. Spośród 1220 pozycji towarowych, jakie były przedmiotem importu w I kwartale 2025 r., w 332 z nich Chiny były najważniejszym dostawcą do Polski.
Pogłębienie się deficytu w handlu towarami
Wzrost importu i jednoczesny spadek wartości eksportu spowodowały dalsze pogorszenie się salda obrotów towarowych. W I kwartale 2025 r. deficyt w obrotach towarowych wyniósł 14,1 mld zł wobec nadwyżki 6,5 mld zł w analogicznym okresie 2024 r. Był to już czwarty kwartał z rzędu z ujemnym saldem. Powiększająca się nierównowaga była przede wszystkim wynikiem zróżnicowanych zmian wolumenu importu i eksportu. Mniejszy wpływ na saldo miało pogorszenie się wskaźnika terms of trade, który w tym okresie ukształtował się na poziomie 99,0 (wobec 101,2 w IV kwartale 2024 r.).
W I kwartale 2025 r. saldo obrotów towarowych pogorszyło się we wszystkich głównych kategoriach. Największy wpływ na to miało zmniejszenie nadwyżki w towarach konsumpcyjnych oraz środkach transportu. Dodatnie saldo w środkach transportu obniżyło się do najniższego poziomu od 2020 r., a nadwyżka w towarach konsumpcyjnych obniżyła się do najniższego poziomu od 2018 r. Do pogorszenia salda przyczyniły się także większe dostawy uzbrojenia. W tym okresie zmienił się również wpływ paliw na saldo obrotów towarowych. O ile w latach 2023–2024 był on pozytywny lub neutralny, to w I kwartale 2025 r. przyczynił się do pogłębienia deficytu.
Największy wpływ na pogorszenie salda w obrotach towarowych miało powiększenie się deficytu w wymianie z gospodarkami pozaeuropejskimi. W handlu z tą grupą krajów deficyt zwiększył się do 107,1 mld zł, tj. o 18,7 mld zł w porównaniu z 2024 r. Oznacza to, że wartość importu była w tym przypadku prawie czterokrotnie większa niż eksportu. Wzrostowi importu w I kwartale 2025 r. towarzyszyła stagnacja eksportu. Zdecydowanie największy deficyt charakteryzuje obroty z Chinami. Duży deficyt obserwowany jest także w handlu z Koreą, Wietnamem, Stanami Zjednoczonymi oraz Arabią Saudyjską.
Autor: Wojciech Mroczek, ekspert ekonomiczny w Departamencie Statystyki NBP
