Czy polski system prawny jest gotowy na realne wdrożenie e-CMR?

Jeszcze rok temu wykonywanie przewozu kompletnie bez użycia papierowych dokumentów, a przesyłanie i podpisywanie ich za pomocą paru kliknięć było zdecydowanie odległe i traktowane z przymrużeniem oka. Elektroniczne dokumenty pozwalają na znaczące oszczędności, to pewne, jednak o ile świadomość przedsiębiorstw z branży TSL była i jest na wysokim poziomie, o tyle aspekty prawne w ostatnich latach zdecydowanie zostawały w tyle.

Pierwszym aspektem, na który należy zwrócić uwagę w kwestii możliwości stosowania elektronicznych dokumentów, jest brak jednoznacznie określonej formy dokumentu w Ustawie o transporcie drogowym, który należy przedstawić podczas kontroli (jak podaje art. 72 Ustawy o transporcie drogowym należy przedstawić dokument lub inny nośnik informacji). Natomiast o możliwości i wiarygodności stosowania elektronicznych wersji dokumentów możemy przeczytać w Kodeksie Cywilnym Art. 77 (3).

Przyjęcie protokołu uzupełniającego przybliżyło wdrożenie e-CMR

Kolejnym krokiem, który zdecydowanie przybliżył nas do stosowania elektronicznych dokumentów w Polsce było przyjęcie 11 września 2019 r. protokołu uzupełniającego do Konwencji CMR, dotyczącego elektronicznego listu przewozowego, który umożliwia stosowanie e-CMR w Polsce oraz w krajach, które także ratyfikowały wyżej wymieniony dokument. 

Według art. 2 pkt. 2 protokołu, elektroniczny list przewozowy jest traktowany na równi z listem przewozowym i ma taką samą wartość dowodową i skutek co standardowy list przewozowy.

Należy natomiast zaznaczyć, aby przewóz z udziałem elektronicznego dokumentu CMR odbył się zgodnie z prawem, dokument ten musi spełniać odpowiednie wymogi, które zostały zawarte w protokole uzupełniającym do Konwencji CMR. Wynika z tego, że polskie służby kontrolne mają obowiązek zaakceptować dokument w formie elektronicznej, o ile:

1. Elektroniczny list przewozowy został uwierzytelniony za pomocą wiarygodnego podpisu elektronicznego, który umożliwi w jednoznaczny sposób rozpoznanie osoby podpisującej.

2. Elektroniczny list przewozowy zawiera te same dane co list przewozowy, o którym mowa w Konwencji CMR.

3. Zapewniona jest integralność danych zawartych w elektronicznym liście przewozowym.

4. Dane zawarte w elektronicznym liście przewozowym mogą zostać uzupełnione lub zmienione w przypadkach dozwolonych przez Konwencję CMR, a jakiekolwiek uzupełnienie lub zmiana powinna być możliwa do wykrycia.

Warunki konieczne do zastosowania e-CMR

Kwestią kluczową, aby przewóz z udziałem elektronicznego listu przewozowego odbył się zgodnie z protokołem uzupełniającym do Konwencji CMR, jest by zainteresowane podmioty przed wykonaniem przewozu ustaliły procedury i ich realizację zgodnie z przepisami oraz Konwencją.  

Jak podaje Artykuł 5 Protokołu uzupełniającego do konwencji CMR:

“1.  Strony zainteresowane realizacją umowy przewozu uzgodnią procedury i ich wdrożenie w celu spełnienia wymogów niniejszego Protokołu i Konwencji, w szczególności w zakresie:

a) metody wystawiania i dostarczania elektronicznego listu przewozowego do uprawnionej strony;

b) zapewnienia, że elektroniczny list przewozowy zachowa swoją integralność;

c) sposobu, w który strona posiadająca prawa wynikające z elektronicznego listu przewozowego jest w stanie zademonstrować te uprawnienia;

d) sposobu potwierdzania dokonania dostawy do odbiorcy;

e) procedur uzupełniania lub zmiany elektronicznego listu przewozowego; oraz

f) procedur potencjalnej wymiany elektronicznego listu przewozowego na list przewozowy wystawiony w inny sposób.”

Digitalizacja dokumentów w branży TSL powinna być szersza

Rozmawiając o digitalizacji w branży TSL nie możemy również pominąć aspektu pozostałych dokumentów dotyczących przewożonego ładunku. Przekształcenie tylko i wyłącznie jednego rodzaju dokumentu na wersję elektroniczną nie rozwiąże w pełni problemu zużycia papieru i skomplikowanego procesu przesyłania informacji. Należałoby przekształcić wszystkie dokumenty, które towarzyszą danej trasie i podczas kontroli przedstawiać je w formie elektronicznej. Dopiero wtedy w pełni korzystamy z zalet stosowania technologii, którą każdy z nas ma pod ręką i odnosimy zauważalne korzyści.

W tym przypadku z pomocą przychodzi nam Parlament Europejski, który przyjął wniosek Rozporządzenie w sprawie elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego (eFTI), które kompleksowo porusza kwestie związane z uznawaniem dokumentów w formie elektronicznej, a także opisuje sam proces uznawania i kontroli tych dokumentów.

W nawiązaniu do Rozporządzenia eFTI największą barierą przed stosowaniem elektronicznych dokumentów było:

1) rozdrobnienie norm prawnych,

2) rozdrobnione środowisko informatyczne.

Oba te czynniki wzajemnie się wzmacniają. Rozdrobnione przepisy i wynikający z nich brak uznawania przez organy zniechęca do inwestycji w cyfrowe rozwiązania w zakresie dokumentów elektronicznych. Rozdrobnione środowisko informatyczne, a szczególnie brak odpowiednio opracowanych lub interoperacyjnych rozwiązań, zniechęca organy do zaufania korzystaniu z dokumentów elektronicznych.” – czytamy w uzasadnieniu do wniosku Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego.

Rozporządzenie eFTI dotyka tych samych problemów, jednak stawia dokładniejsze wymagania co protokół uzupełniający do konwencji CMR. Jednym z wymogów jest zapewnienie jednej z dwóch form przedstawienia dokumentów podczas kontroli. Pierwszą z nich jest przedstawienie informacji w formacie nadającym się do odczytu maszynowego, udostępnioną za pomocą platformy eFTI (platformy łączącej jednostki administracji z przedsiębiorstwami). Drugą możliwością jest przedstawienie dokumentów na ekranie urządzeń mobilnych będących własnością zainteresowanego podmiotu lub właściwych organów.

Po wejściu w życie aktów delegowanych i wykonawczych wymienionych w rozporządzeniu eFTI będziemy mieli w pełni zielone światło do stosowania elektronicznych dokumentów w całej Unii Europejskiej. 

W międzyczasie Polska aktywnie uczestniczy w projekcie międzynarodowym DIGINNO, który ma na celu m.in. ustalenie wspólnych norm prawnych, aby transport między krajami bałtyckimi opierał się o jedną platformę eFTI, a weryfikacja aut do kontroli przebiegała zdecydowanie szybciej.

Praktyczne wdrożenie e-CMR jeszcze przed nami

Czy w związku z wyżej wymienionymi przepisami mamy możliwość stosowania elektronicznych dokumentów przewozowych w Polsce?

Wiele zależy od interpretacji państwowych instytucji, z którym aktualnie prowadzimy aktywne rozmowy dotyczące wykorzystania platformy GreenTransit i akceptacji elektronicznych dokumentów. Polskie przepisy nie zabraniają korzystania z takiej formy dokumentów, a protokół uzupełniający do Konwencji CMR jednoznacznie stwierdza możliwość korzystania z elektronicznych listów przewozowych.

Warto także wspomnieć, że w Polsce do tej pory nie było platformy do obsługi elektronicznych dokumentów CMR, która spełniałaby warunki stawiane w protokole uzupełniającym do Konwencji CMR, jednak po dokładnym przeanalizowaniu zawiłych przepisów, a także co ważniejsze, relacji między poszczególnymi ogniwami w łańcuchu dostaw i wokół niego, została stworzona platforma GreenTransit. Odzwierciedla ona procesy związane z wypełnianiem, podpisywaniem oraz przesyłaniem dokumentów i nie odbiega od obecnie obowiązujących norm i zwyczajów. Pozwoli to na zachowanie wiarygodności dokumentu, a także usprawni obecny proces związany z obsługą dokumentów.

Fot. Pixabay/200degrees